του Ανδρέα Κυπριανού

Θέλω με τα πιο κάτω να παραθέσω κάποια γεγονότα αλλά και προβληματισμούς για τις τραπεζικές πρακτικές των τελευταίων χρόνων, το αποτέλεσμα αυτών των πρακτικών, αλλά και κάποιες εισηγήσεις ενόψει και της συζήτησης στην βουλή του νομοσχεδίου για την επίσπευση στην διαδικασία εκποιήσεων που είναι μνημονιακή όντως υποχρέωση!

Και θα το κάνω αυτό υπό την μορφή ερωτήσεων και απαντήσεων για να γίνω πιο

κατανοητός από τον αναγνώστη αφού η πολυπλοκότητα του θέματος επέτρεψε διαχρονικά στο πανίσχυρο τραπεζικό κατεστημένο να έχει πάντα το πάνω χέρι και να λειτουργεί τοκογλυφικά και κερδοσκοπικά με τα γνωστά αποτελέσματα για την Κυπριακή οικονομία! Πανίσχυροι δικηγόροι με εμπειρία, γνώση και επιρροή κάλυπταν με νομικά έγγραφα το πανίσχυρο τραπεζικό οικοδόμημα, δημιουργώντας την ιερή αγελάδα που δεν μπορούσε κανένας να αγγίξει.

1) Είναι μνημονιακή υποχρέωση η χρέωση απαράδεκτων τόκων, πανωτοκίων, τόκων υπερημερίας, εξόδων μελέτης, παρακολούθηση λογαριασμών κλπ κλπ.. ;

Η απάντηση είναι ΟΧΙ και μάλιστα αυτή η τιμολογιακή πολιτική των τραπεζών έχει κριθεί παράνομη και καταχρηστική από το ευρωπαϊκό δικαστήριο!

2) Είναι μνημονιακή υποχρέωση οι τράπεζες μετά από εκποίηση του ακινήτου να κυνηγούν τον οφειλέτη για το υπόλοιπο που δεν εξοφλήθηκε από την εκποίηση του ενυπόθηκου ακινήτου ή ακινήτων με βάση τις προσωπικές εγγυήσεις που ανάγκαζαν τον δανειζόμενο να υπογράφει πέραν της ενυπόθηκης εξασφάλισης;

Η απάντηση είναι και πάλι ΟΧΙ! Κατά την άποψη μου αυτή η πρόνοια των δανειακών συμβάσεων που γινόταν για ‘τυπικούς’, όπως έλεγαν οι τράπεζες, λόγους, καταργούσε την έννοια της εταιρείας περιορισμένης ευθύνης αλλά και την έννοια της ενυπόθηκης εξασφάλισης, που θα έπρεπε να καλύπτει και κάλυπτε στον ουσιώδη χρόνο το δανεισμό.

3) Ποιου ήταν ευθύνη μια υποθήκη να καλύπτει επαρκώς ένα δάνειο;

Σαφέστατα των τραπεζών που διόριζαν δικό τους εκτιμητή και με βάση την δική τους εκτίμηση δάνειζαν στην άξια καταναγκαστικής πώλησης( forcesale value) που ήταν περίπου 70% της εκτιμημένης άξιας! Αυτό για να είναι εξασφαλισμένη η τράπεζα σε πιθανή μείωση της αξίας του ακινήτου και αδυναμίας του οφειλέτη να πληρώσει για τον οποιονδήποτε λόγο!

Γνωμάτευση και της γενικής εισαγγελίας στην επιτροπή θεσμών ότι οι τράπεζες ήταν υπεύθυνες για την αξία της ενυπόθηκης εξασφάλισης στον ουσιώδη χρόνο!!

4) Πότε κατέστησαν τα περισσότερα δάνεια μη εξυπηρετούμενα;

Η κρίση ξέσπασε το 2008 τον Οκτώβριο με την κατάρρευση της Lehman Brothers! Στην Κύπρο ξεκίνησαν τα σοβαρά προβλήματα, κυρίως στην οικοδομική βιομηχανία, το 2009 με δραματική μείωση των πωλήσεων και επεκτάθηκαν σε ολόκληρη την οικονομία με δραματική αύξηση της ανεργίας τα έτη 2010/11/12! Κορυφώθηκαν δε με την ουσιαστική κατάρρευση των τραπεζών μετά το κούρεμα! Οι τράπεζες έκαναν αρχικά αναδιαρθρώσεις των πελατών τους με αυξήσεις των επιτοκίων αλλά και επιπρόσθετες εξασφαλίσεις! Από τα μέσα όμως του 2012 και μετά, λόγω των γνωστών προβλημάτων σε τράπεζα Κύπρου και Λαϊκή και ουσιαστικά ανυπαρξία διοίκησης, όλα πάγωσαν και τα προβλήματα διογκώθηκαν! Οι παράλογες όμως υπερχρεώσεις συνεχίζονταν αφού αυτές βοηθούσαν τα εικονικά αποτελέσματα των τραπεζών! Η απροθυμία των τραπεζών για αναδιαρθρώσεις, αλλά και η συνεχιζόμενη ύφεση το 2013/14 οδήγησαν το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων στα ύψη.

5) Γιατί οι τράπεζες δεν προχώρησαν σε αναδιαρθρώσεις;

Γιατί ακριβώς μπορούσαν να εκβιάζουν τον δανειολήπτη ζητώντας επιπρόσθετες εξασφαλίσεις ή και άλλους αξιόχρεους εγγυητές την στιγμή που χρέωναν το δάνειο του με τοκογλυφικά επιτόκια και άλλες καταχρηστικές χρεώσεις!

6) Ποια η σχέση οφειλομένου ποσού και εξασφάλισης σήμερα στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια;

Τα τελευταία χρόνια και από την ημέρα που ένα δάνειο κατέστη μη εξυπηρετούμενο μέχρι και σήμερα το οφειλόμενο ποσό έχει διογκωθεί λόγω των υπερχρεώσεων που συνεχίζονται! Από την άλλη λόγω της μείωσης της αξίας των ακινήτων η ψαλίδα έχει ανοίξει με αποτέλεσμα η εκποίηση να μην καλύπτει το οφειλόμενο ποσό!

7) Τι θα γίνει αν η εκποίηση δεν καλύψει το οφειλόμενο ποσό;

Η τράπεζα θα κινηθεί σε εκποίηση και των μη ενυπόθηκων εξασφαλίσεων του πρωτοφειλέτη και των εγγυητών με βάση τις προσωπικές εγγυήσεις που υποχρέωναν τους δανειολήπτες να υπογράφουν και αφορούσαν συνήθως όλα τα μέλη της οικογένειας, φίλους κλπ! Ας μη ξεχνάμε ότι καταχρηστικά σήμερα οι τράπεζες μπορούν να βάλουν memo μετά από δικαστική απόφαση σε όλη την περιουσία του πρωτοφειλέτη και των εγγυητών.

8) Αν δεν υπάρχουν άλλα ακίνητα μη υποθηκευμένα;

Τότε η τράπεζα θα μπορεί να προχωρήσει σε διάταγμα δικαστηρίου για εκποίηση κινητής περιουσίας ή ακόμα και να πτωχεύσει πρωτοφειλέτη και εγγυητές και να κινηθεί πάνω στην κινητή τους περιούσια και τα όποια εισοδήματα έχουν ή αποκτήσουν στο μέλλον.

9) Πως ακούγεται το επιχείρημα ότι πολλοί κρατούν και δεν πληρώνουν;

Είναι κατά την άποψη μου ένα πολύ γνωστό ρηχό επιχείρημα των τραπεζιτών στην προσπάθεια τους να εξασφαλίσουν νομοθεσία που θα τους επιτρέπει να ξεπουλήσουν τον κύπριο πολίτη και να ξανά κερδοσκοπήσουν στην πλάτη του! Γιατί κάποιος να μην πληρώνει και να χρεώνεται με ένα σωρό επιβαρύνσεις; Ελάχιστες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχουν αλλά δεν μπορεί να σταθεί σαν κεντρικό επιχείρημα ! Όλες οι περιπτώσεις πολιτών αλλά και ένα μικρό ποσοστό μικρομεσαίων επιχειρήσεων που δεν είχαν μείωση εισοδημάτων παρά την κρίση ανταποκρίνονται απόλυτα στις υποχρεώσεις τους!

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο δανειζόμενος πρέπει και οφείλει να αποπληρώσει το

δάνειο που πήρε!! Και αν αδυνατεί για οποιονδήποτε λόγο τότε η τράπεζα θα πρέπει να μπορεί σε μικρό χρονικό διάστημα να ρευστοποιεί την εξασφάλιση της και να παίρνει το λαβείν της! Αυτό όμως θα πρέπει να γίνεται σε ένα υγιές τραπεζικό σύστημα! Δεν μπορούμε να δώσουμε λύσεις του αύριο για προβλήματα του χθες! Αυτή η δυνατότητα θα πρέπει να υπάρχει στην νομοθεσία για νέους δανεισμούς μέσα στα πλαίσια του εκσυγχρονισμού του τραπεζικού συστήματος!

Για τα υφιστάμενα δάνεια εισηγούμαι όπως με την ψήφιση της νομοθεσίας μπουν δυο ασφαλιστικές δικλίδες! Α) Το οφειλόμενο ποσό να είναι το αρχικό ποσό του δανεισμού μείον τις πληρωμές που έγιναν συν λογικό επιτόκιο! Όλες οι παράνομες χρεώσεις να διαγράφονται! Β) Με την εκποίηση της ενυπόθηκης εξασφάλισης πιθανό υπόλοιπο να διαγράφεται! Αυτό θα βοηθήσει και στην διατήρηση των τιμών των ακινήτων σε λογικά επίπεδα και δεν θα επιτρέψει το ξεπούλημα των περιουσίων σε κερδοσκόπους!

Είναι σαφές ότι δεν μπορεί κανένας πλέον να εμπιστευτεί ότι οι τράπεζες θα λειτουργήσουν μέσα στα πλαίσια της λογικής ή με κοινωνική ευαισθησία στο κρίσιμο θέμα των εκποιήσεων. Μπορεί κάποιοι τραπεζίτες να άλλαξαν, αλλά η νοοτροπία και αυτό έχει αποδειχθεί περίτρανα τους τελευταίους μήνες παραμένει η ίδια. Το χρηματιστήριο, τα ψηλά καταθετικά επιτόκια, η ασυδοσία στις επεκτάσεις και στους δανεισμούς, τα αξιόγραφα, οι αγορές ομολόγων, το κούρεμα και ο ELA, έχουν αποδείξει περίτρανα ότι πρέπει να υπάρχει σωστός έλεγχος από την πολιτεία, αλλά και σε κρίσιμες περιόδους όπως αυτήν ακόμα και νομοθετικές παρεμβάσεις.

Αυτή είναι η στιγμή της μέγιστης δυνατής σοβαρότητας από όλους διαφορετικά μπορεί να οδηγηθούμε σε καταστάσεις που σήμερα αδυνατούμε καν να φανταστούμε.

Είναι πλέον απόλυτα αντιληπτό σε όλους ότι η κυπριακή οικονομία δεν μπορεί να επανεκκινήσει εαν δεν βρεθούν άμεσα λύσεις σε σχέση με την δυνατότητα παροχής ρευστότητας σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά!

Σε ένα οικονομικό περιβάλλον που κανένας δεν μπορεί να εξασφαλίσει δανεισμό και κανένας δεν μπορεί να ρευστοποιήσει περιουσιακά στοιχεία, ακόμα και σε εξευτελιστικές τιμές, ο στραγγαλισμός του επιχειρείν αλλά και του πολίτη που καλείται μέσα από την ανεργία η την δραματική μείωση των εισοδημάτων του να αποπληρώσει υφιστάμενο δανεισμό, αυξημένους φόρους, καθυστερημένες δόσεις, ηλεκτρικό, νερό, αποχετευτικά, δίδακτρα φοιτητών, τηλέφωνα κλπ, είναι δεδομένος!

Από την άλλη το κράτος αυξάνει την πίεση στην προσπάθεια του να εισπράξει καθυστερήσεις, οδηγώντας πολίτες και επιχειρήσεις στα δικαστήρια, αλλά και οι τράπεζες συνεχίζουν δυστυχώς να χρεώνουν τόκους, πανωτόκια, τόκους υπερημερίας κλπ στην προσπάθεια τους να βελτιώσουν τα αποτελέσματα τους και συνεχίζουν να διεκδικούν με αγωγές από τους χρεώστες τους!

Τι θα πάρεις όμως από τον μη έχοντα;

Όταν μια επιχειρήση δεν παράγει, δεν πουλά, δεν εισπράτει πως θα πληρώσει;

Όταν ένας πολίτης δεν εργάζεται ή αν εργάζεται έχει δραματικά μειωμένο εισόδημα και αυξημένες υποχρεώσεις πως θα πληρώσει;

Και όταν δεν μπορεί να πουλήσει περιουσιακά στοιχεία ή να τα υποθηκεύσει για να εξασφαλίσει δανεισμό τι θα κάνει;

Η κρίση δεν ξεκίνησε το 2013! Τα προβλήματα σε ρευστότητα τόσο των επιχειρήσεων όσο και των νοικοκυριών ξεκίνησαν από το 2009 οπότε και πολλές υποχρεώσεις έχουν συσσωρευτεί και το αθροιστικό αποτέλεσμα για πολλούς είναι ασήκωτο! Η κατάρευση του τραπεζικού συστήματος και του συνεργατισμού ήταν το τελικό κτύπημα αφού εξαφάνισε τις όποιες επιλογές...

Οι εξελίξεις θα είναι κατακλυσμιαίες αν δεν υπάρξει άμεσα χρηματοδότηση της αγοράς! Και αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν κάποιοι μεγάλοι τραπεζικοί οργανισμοί δουν σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα προοπτικές στην κυπριακή οικονομία και αποφασίσουν να δραστηριοποιηθούν στην Κύπρο! Η προοπτική του φυσικού αερίου είναι θεωρώ ένα κίνητρο όπως και οι δυνατότητες στον τουρισμό την ναυτιλία αλλά και στην αξιοποίηση της Κύπρου σε ποιοτικό προορισμό συνταξιοδότησης ευρωπαίων πολιτών ξανακτίζοντας έτσι την οικοδομική βιομηχανία και την αγορά της εξοχικήs κατοικίας. Η δε εξαιρετική φήμη της Κύπρου ως κέντρου παροχής υπηρεσιών θα πρέπει να επανατονιστεί! Η προσέλκυση επίσης επενδύσεων μέσα από μια πιο οργανωμένη βάση σε μεγάλα έργα θα είναι ένα επιπρόσθετο κίνητρο για να δουν κάποιοι τα ωφέλη που θα έχουν από την χρηματοδότηση της κυπριακής οικονομίας!

Μέχρι τότε όμως δεν μπορούμε να γεμίσουμε τις φυλακές με κόσμο που απλά δεν μπορεί να πληρώσει! Ούτε και να οδηγήσουμε συνανθρώπους μας στην αυτοκτονία ή τον διασυρμό!

Η κοινωνική σταθερότητα στην Κύπρο θα διατηρηθεί μόνο μέσα από την ευελιξία του κράτους και των τραπεζών προς τους οφειλέτες! Κατι που δυστυχώς δεν νοιώθουν οι πολίτες σήμερα αλλά αντίθετα βιώνουν την καθημερινή πίεση και τον εξευτελισμό!

Η τιμωρία των ενόχων του οικονομικού εγκλήματος μαζί με χειροπιαστές ενέργειες στήριξης των πολιτών είναι η μόνη οδός για να αντέξει η κοινωνία τα πολύ δύσκολα που έρχονται χωρίς να επαναστατήσει!!!

Όσα συμβαίνουν γύρω μας τις τελευταίες ημέρες της διακυβέρνησης του ΑΚΕΛ και του Δ. Χριστόφια συνιστούν το αποκορύφωμα της πολιτικής ανευθυνότητας του κόμματος της αριστεράς. Απροκάλυπτα και χωρίς κανένα δισταγμό έπαιξε και συνεχίζει vα παίζει με τον χρόνο για να αποφύγει την ουσία των προβλημάτων και να τα μετακυλήσει στους επόμενους. Φαίνεται να ξυπνά και να κοιμάται, με γνώμονα το πότε θα βγει στους δρόμους προσποιούμενο ότι δεν είναι το ΑΚΕΛ και ο Δημήτρης Χριστόφιας που κυβερνούσαν 5 χρόνια, δεν ήταν αυτοί που οδήγησαν την Κύπρο στη χρεοκοπία αλλά κάποιος άλλος, άγνωστος, ή ο καπιταλισμός. Οραματίζονται στο ΑΚΕΛ πότε θα επιστρέψουν στις ανέξοδες πρακτικές τους ως αντιπολίτευση για να πάρουν δήθεν την εκδίκησή τους από την επόμενη κυβέρνηση που θα αναγκαστεί να παλέψει με το τσουνάμι των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η χώρα από τις πολιτικές τους επιλογές και την ανικανότητα τους.

Έχω την άποψη ότι ο ρεβανσισμός του ΑΚΕΛ θα παραμείνει ανικανοποίητος. Οι επιλογές που έχουν κάνει θα μείνουν ανεξίτηλες στη μνήμη των πολιτών. Η ζημιά που έχουν προκαλέσει δεν πλήττει τα κόμματα που εχθρεύονται, ή τον καπιταλισμό που αποκηρύσσουν. Τα προβλήματα που προκάλεσαν, τα έχει φορτωθεί ο κυπριακός λαός, ο οποίος θα κληθεί, με τη νέα κυβέρνηση που θα εκλέξει τον Φεβρουάριο, να ξεκινήσει τη μεγάλη προσπάθεια σταθεροποίησης και ανάκαμψης, δυστυχώς από το σημείο μηδέν. Η κυβέρνηση και η ηγεσία του ΑΚΕΛ γνώριζαν τα προβλήματα από καιρό, ήξεραν ότι υπήρχε άτυπη στάση πληρωμών, αλλά επέλεξαν να προσπαθήσουν να διαφυλάξουν τον πρόεδρο και το κόμμα τους αντί να πάρουν αποφάσεις για το καλό της πατρίδος.

Η αντίδρασή τους ήταν η καταφυγή στο ρωσικό δάνειο, με υψηλό επιτόκιο και μικρή περίοδο αποπληρωμής, εσωτερικό δανεισμό φορτώνοντας τις τράπεζες και τα συνεργατικά με κυπριακά ομόλογα, αφαίμαξη ταμείων και αποθεματικών Ημικρατικών Οργανισμών και όλα αυτά με την ψευδαίσθηση ότι θα απέφευγαν τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό και θα έκλειναν τη θητεία Χριστόφια χωρίς Μνημόνιο. Τέτοιους ερασιτεχνικούς υπολογισμούς έκαναν, αδιαφορώντας για τη διαρκή επιδείνωση της κυπριακής οικονομίας, τις ουρές των ανέργων που προκάλεσαν και την παράλυση της αγοράς. Τώρα, το ΑΚΕΛ και ο Δ. Χριστόφιας αποχωρούν δημιουργώντας μέσα από την πρακτική κωλυσιεργίας, μια φοβερή αβεβαιότητα μεταξύ των πολιτών για το τι πραγματικά κρύβουν οι λογιστικές αλχημείες τους.

Τελευταία πράξη ανικανότητας, αν όχι πράξη πολιτικής ατζέντας, είναι και η εκτόξευση των αναγκών ανακεφαλαίωσης των κυπριακών τραπεζών με βάση τις παραδοχές που συμφώνησαν για τον διαγνωστικό έλεγχο της Pimco. Μπορεί να εξυπηρετεί την πολιτική προσέγγιση του ΑΚΕΛ ότι ‘φταίνε μόνο οι τράπεζες’ ένα ψηλό ποσό ανακεφαλαίωσης γιατί αυτό θεωρούν λανθασμένα ότι κρύβει την τεράστια δημοσιονομική τρύπα που δημιούργησαν. Είναι πραγματικά τραγικό όμως να οδηγηθούμε σε ποσά που καθιστούν το δημόσιο χρέος μη βιώσιμο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, γιατί δεν προβλέψαμε έγκαιρα την εξέλιξη αυτή και δεν ασκήσαμε τη σωστή πολιτική πίεση.

Τα γεγονότα έχουν επιβεβαιώσει χωρίς καμία αμφιβολία ότι άλλες έπρεπε να ήταν οι επιλογές μιας υπεύθυνης κυβέρνησης. Αν απευθυνόμασταν έγκαιρα στους Ευρωπαίους εταίρους μας οι ανάγκες ανακεφαλαίωσης των τραπεζών θα ήταν πολύ μικρότερες. Δεν θα σταματούσε η οικονομία να παράγει ΑΕΠ και οι συνέπειες για τους εργαζόμενους θα ήταν πιο περιορισμένες. Η Κύπρος θα είχε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα για να κάνει προσαρμογές αλλά και να μπορέσει να συζητήσει αξιόπιστα για τις δυνατότητες της κυπριακής οικονομίας. Τι κέρδισε το ΑΚΕΛ εκτός από την ακατάσχετη και ανεύθυνη παλαιοκομματική ρητορεία του; Μήπως το ικανοποιεί το γεγονός ότι θα αναγκάσει την Κύπρο να υποβληθεί σε ένα δεύτερο μνημόνιο ή μήπως το γεγονός ότι εξωθεί τη νέα κυβέρνηση να διαπραγματευθεί κάτω από την πίεση του χρόνου και των προεκλογικών σκοπιμοτήτων στη Γερμανία; Ποιος άλλος άραγε θα χάσει εκτός από την κυπριακή οικονομία αν συνεχιστεί η κατασυκοφάντηση της χώρας ως φορολογικός παράδεισος;

Στις 17 Φεβρουαρίου αρχίζει μια νέα μεγάλη προσπάθεια. Η Κύπρος χρειάζεται να απαλλαγεί από το σύνδρομο του ρεβανσισμού και τον στενοκομματισμό που επέβαλε σε κάθε πολιτική έκφραση το ΑΚΕΛ και ο Δημήτρης Χριστόφιας. Η δική μας ευθύνη είναι να δώσουμε τέλος στον λαϊκισμό και να παλέψουμε για την ανάκτηση της χαμένης αξιοπιστίας της χώρας μας. Αυτό δεσμευόμαστε να κάνουμε, γιατί αυτό προσδοκούν οι πολίτες από μας.

Η δραματική κατάσταση της οικονομίας δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της παγκόσμιας κρίσης. Αποδεικνύεται συνεχώς ότι είναι επίσης απόρροια της κρίσης του πολιτικού συστήματος της Κύπρου. Αποτελεί κατά τη γνώμη μου το αθροιστικό αποτέλεσμα πολλών παραγόντων που σχετίζονται με πολιτικές επιλογές που έχουν γίνει διαχρονικά και επί της διακυβέρνησης ΑΚΕΛ – Χριστόφια οξύνθηκαν στον μέγιστο βαθμό.

Βρισκόμαστε μπροστά στο φαινόμενο της κρίσης εξ αιτίας της ασυδοσίας αυτών που κατέλαβαν την εξουσία και την αντιλήφθηκαν ως μέσο για να ικανοποιούν τα κομματικά τους συμφέροντα. Οι ακραίες εκφάνσεις αυτής της νοοτροπίας έχουν να κάνουν με:

• Το πελατειακό κράτος και το σύστημα κομματικών εξυπηρετήσεων σε διορισμούς, προαγωγές, μεταθέσεις στο δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα. Αποτέλεσμα η διόγκωση της δημόσιας υπηρεσίας.

• Την υποταγή του γενικού συμφέροντος από τις επιμέρους συντεχνιακές διεκδικήσεις. Ουδείς θέλησε να αντισταθεί στις κατά καιρούς υπερβολικές απαιτήσεις των συντεχνιών από το φόβο απώλειας ψήφων. Αποτέλεσμα είναι η δημιουργία αλυσίδας υπερπρονομίων, αχρείαστων και αλληλεπικαλυπτόμενων υπηρεσιών κοκ.

• Την μετατροπή του κράτους από επιτελικό σε κράτος επιχειρηματία με την αλόγιστη επέκτασή του σε όλους τους τομείς, περιλαμβανομένων και τομέων καθαρά ιδιωτικής πρωτοβουλίας (σφαγεία, αερογραμμές, ξενοδοχεία, εμπορία προϊόντων κοκ). Αποτέλεσμα η χρεοκοπία και η μόνιμη επιδότηση από τον Κύπριο φορολογούμενο.

• Τη συντήρηση κρατικών μονοπωλίων σε καίριους τομείς της οικονομίας όπου η σταδιακή απελευθέρωση της αγοράς θα λειτουργούσε υπέρ του καταναλωτή και της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. Αποτέλεσμα τα τιμολόγια φωτιά που καίνε νοικοκυριά και επιχειρήσεις.

• Την ασυδοσία των τραπεζών, την ακρίβεια του κόστους του χρήματος (απαράδεχτα επιτόκια), τις υψηλού ρίσκου επενδύσεις, την απουσία εποπτικών μηχανισμών και τα φαινόμενα πολιτικής διαπλοκής με συγκεκριμένα κόμματα.

Η κρίση αποκάλυψε το σύνολο των διαρθρωτικών προβλημάτων που καταδυναστεύουν την κυπριακή κοινωνία. Χρειάζεται λοιπόν να γίνει μια καθαρή εξήγηση. Γιατί φτάσαμε ως εδώ; Επειδή κατά τη γνώμη μου:

1. Υπήρξε ατυχής η συγκυρία για την Κύπρο, να έχει στο τιμόνι της, μια διακυβέρνηση με φανερή αμφιταλάντευση ανάμεσα στην πραγματικότητα και τις κομμουνιστικές ιδεοληψίες της.
2. Στο όνομα της διαφύλαξης των κεκτημένων και της ρουσφετολογίας, στην ουσία το ΑΚΕΛ διόγκωσε το κράτος των προνομίων και τα αλόγιστα επιδόματα, ενώ εκείνοι που πραγματικά είχαν ανάγκη για αρωγή, έλαβαν ορισμένα ψίχουλα (κατώτατος μισθός).
3. Τα γεγονότα εξελίχθηκαν έξω από κάθε μέτρο ελέγχου. Η κυβέρνηση Χριστόφια πίστεψε πως θα έκλεινε τον κύκλο της χωρίς να χρειαστεί να λάβει αποφάσεις. Απλώς θα κατανάλωνε τα περισσεύματα των προηγούμενων ετών και έπεσε εντελώς έξω…
4. Η κυβέρνηση του ΑΚΕΛ έχει επικεφαλής και συμβούλους πρόσωπα που ουδέποτε εκτέθηκαν στην αγορά και στην παραγωγική διαδικασία. Στην ουσία ο ένας έβλεπε και χειροκροτούσε τον άλλο, φτάνει όλοι μαζί να συμφωνούσαν με τον αδιαμφισβήτητο ηγέτη.

Αυτοί είναι οι λόγοι που φθάσαμε ως εδώ. Τώρα είναι πολύ φανερό ότι ο Δ. Χριστόφιας δεν διεξάγει μια πραγματική διαπραγμάτευση με την τρόικα για να καταλήξει εγκαίρως σε μια συνεννόηση με την ΕΕ. Κτυπά καθυστερήσεις, βολεύεται με τις αναβολές, εξαντλεί τον εσωτερικό δανεισμό, προαναγγέλλει νέους γύρους καθόδου της τρόικας.

Η οικονομία είναι ξεκρέμαστη για μήνες. Κάθε μέρα κλείνουν επιχειρήσεις και κόσμος καταλήγει στην ανεργία. Η κυπριακή οικονομία έχει σβήσει τις μηχανές και σταμάτησε να παράγει ΑΕΠ.

Δυστυχώς φθάσαμε ως εδώ γιατί μας κυβέρνησαν ανεύθυνοι πολιτικοί. Μπροστά στο φόβο του πολιτικού κόστους έχουν από καιρό αποφασίσει ότι ο ρόλος τους είναι απλώς να κάνουν ότι γκρινιάζουν και να διαμαρτύρονται. Κι ας παραδώσουν καμένη γη στους επόμενους…

Η Κύπρος βρίσκεται μπροστά σε πρωτοφανή οικονομικά αδιέξοδα. Το τίμημα της δεινής αυτής θέσης το καταβάλλουν καθημερινά οι άνθρωποι που χάνουν τις δουλειές τους, οι επιχειρήσεις που κλείνουν η μία μετά την άλλη, οι νέοι που δεν έχουν προοπτική για σταδιοδρομία. Τι συμβαίνει και μέσα σε λίγα χρόνια η Κύπρος βρέθηκε σε τόσο άσχημη θέση;

Κατά την άποψή μου, η βαθύτερη αιτία των προβλημάτων, η ρίζα του κακού, είναι ο λαϊκισμός και η υποταγή της πολιτικής ζωής σε ανορθόδοξες μικροκομματικές και συντεχνιακές σκοπιμότητες. Παραθέτω ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά αυτών των πρακτικών:

Πρώτο: Η αντίληψη ότι κάτι είναι «δωρεάν δικαίωμα». Το κράτος έχει κάνει και συνεχίζει να κάνει επενδύσεις δισεκατομμυρίων από τις τσέπες των φορολογουμένων, χωρίς να ελέγχει αποτελεσματικά, να αξιολογεί και να διορθώνει στρεβλώσεις στο σύστημα. Σήμερα ξεχωρίζουν ως ιδιαίτερα αντιπαραγωγικές οι υπηρεσίες δημόσιας υγείας, οι υπηρεσίες κοινωνικής ευημερίας, οι δημόσιες συγκοινωνίες, το δημόσιο σχολείο και τα πανεπιστήμια, αν συγκρίνει κανείς το τελικό αποτέλεσμα με την τεράστια επένδυση του κράτους. Σημαίνει αυτό κατάργηση της δημόσιας δραστηριότητας σε αυτούς τους τομείς; Προφανώς όχι! Σημαίνει όμως, τέλος στο χαΐδεμα των αυτιών και στην αντίληψη του «δωρεάν», του ανεξέλεγκτου και του οικονομικά ασύμφορου.

Δεύτερον: Η δημόσια υπηρεσία έχει ταυτιστεί με πρακτικές συστηματικού ρουσφετιού, τόσο στις προσλήψεις, όσο και στην ανέλιξη των στελεχών της. Η απουσία αξιόπιστου συστήματος αξιολόγησης ευνόησε κατά κόρον, όχι τους ικανούς και μεθοδικούς, αλλά τους πιο μέτριους. Μετρά μόνο το «μέσον» και ο χρόνος υπηρεσίας, κριτήρια που ισοπεδώνουν τη δημόσια υπηρεσία. Η δημιουργία επιπρόσθετων διαδικασιών για να εργοδοτηθούν περισσότεροι ημέτεροι, μόνιμοι, έκτακτοι και ωρομίσθιοι, πέραν της ταλαιπωρίας του πολίτη, οδήγησε το κράτος σε αδυναμία να ικανοποιεί τους εν ενεργεία δημόσιους υπαλλήλους και να επιβραβεύει τους άριστους.

Τρίτον: Το κράτος την τελευταία 20ετία έχει διογκωθεί. Ο κύκλος των δραστηριοτήτων του επεκτάθηκε από το λογικό 30% περίπου στο σχεδόν 50%. Η επέκταση αυτή το κατέστησε εξαιρετικά δυσκίνητο, αντιπαραγωγικό και γραφειοκρατικό. Αφαίρεσε από τον ιδιωτικό τομέα τον δικό του χώρο δραστηριοποίησης. Το δημόσιο διακρίνεται επίσης από αλληλοεπικάλυψη αρμοδιοτήτων, με αποτέλεσμα τη διαρκή μετάθεση ευθυνών του ενός στον άλλο. Η σχέση Κεντρικού Κράτους – Τοπικής Αυτοδιοίκησης πάσχει στα περισσότερα επίπεδα άσκησης αρμοδιοτήτων με αποτέλεσμα κανείς να μην κάνει σωστά τη δουλειά του, παρά τις συνεχείς προσλήψεις προσωπικού.

Τέταρτον: Η διόγκωση του κράτους και το μπαράζ των προσλήψεων συνδυάστηκε, δυστυχώς, με τη διαρκή προσφορά ανεδαφικών απολαβών και προνομίων. Διαδοχικές κυβερνήσεις συμβιβάστηκαν κάτω από την πίεση συντεχνιών για καθαρά ψηφοθηρικούς λόγους, λίγο προτού δώσουν ραντεβού με τις κάλπες.

Ποτέ δεν μας προβλημάτισε η απώλεια που υφίσταται το σύνολο της παραγωγικής διαδικασίας, κάτω από τέτοιες συνθήκες. Ποτέ δεν διερωτηθήκαμε ποιος θα παράξει τον εθνικό πλούτο που θα χρηματοδοτεί τις «δωρεάν» υπηρεσίες. Το αποτέλεσμα σήμερα είναι ένα: Δανεισμός, δανεισμός, δανεισμός…

Η μεγαλύτερη ευθύνη του πολιτικού κόσμου σήμερα είναι να τολμήσει μεγάλες τομές στη δημόσια υπηρεσία. Δεν έχει χαθεί ο πόλεμος! Ούτε οι δημόσιοι υπάλληλοι θα ήθελαν να δουν τον δικό τους ρόλο και αποστολή να φθίνει γιατί πολλά στηρίχθηκαν σε λανθασμένες βάσεις και δημιούργησαν παγιωμένες νοοτροπίες. Εναπόκειται στην πολιτική ηγεσία να πάρει την ευθύνη στους ώμους της για να βρούμε ξανά τον ορθό βηματισμό μας και να δημιουργήσουμε ένα νέο συλλογικό αίσθημα αλληλεγγύης στην κοινωνία μας.

Δεν υπάρχει δωρεάν υπηρεσία. Πάντα κάποιος την πληρώνει. Και αυτός είναι ο φορολογούμενος πολίτης. Όταν δε το σύστημα καταρρεύσει γιατί η οικονομία δεν μπορεί πλέον να παράξει αρκετό πλούτο, για να καλύψει τον λαϊκισμό, τότε όλα καταρρέουν και ο πολίτης οδηγείται από δωρεάν υπηρεσίες σε ανύπαρκτες υπηρεσίες...

Οι αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στην εκτέλεση της αποστολής τους. Σε αυτά ξεχωρίζουν η εξάρτηση από το κεντρικό κράτος, ο κατακερματισμός δυνάμεων και οι περιορισμένες εξουσίες των δήμων, οι αναχρονιστικές δομές οργάνωσης και η ανελαστική λειτουργία τους. Τώρα οι Δήμοι βρίσκονται σε οριακό σημείο γιατί η οικονομική κρίση και η επί 5 χρόνια ανεύθυνη διαχείρισή της από το κεντρικό κράτος, οδήγησαν σε δραστικές περικοπές της χορηγίας με αποτέλεσμα οι κρατικοδίαιτοι δήμοι να είναι στα πρόθυρα της χρεοκοπίας.

Αποτελεί μια εξαιρετικά οδυνηρή διαπίστωση το γεγονός ότι οι Δήμοι, σχεδόν 30 χρόνια μετά την εγκαθίδρυσή τους με αιρετές αρχές, έχουν μετατραπεί σε μια «μικρογραφία» του κράτους, μέσα από το οποίο έχουν εισαγάγει όλες τις ασθένειές του: σπατάλες, πελατειακή σχέση, υπεράριθμο προσωπικό, υπερωρίες, εκτάκτους, δαπανηρές εκδηλώσεις, υπερδανεισμός δυσανάλογος εσόδων, κακοδιαχείριση, απουσία σχεδιασμού.

Σήμερα υπό το βάρος της οικονομικής κρίσης, οι Δήμοι έχουν πολλαπλή ευθύνη να αναλάβουν πρωτοβουλίες για την εξυγίανση και τον εκσυγχρονισμό τους. Το αυτοδιοικητικό κίνημα κινδυνεύει να χάσει την αποστολή του και να απαξιωθεί από τους ανθρώπους που τάχθηκε να υπηρετεί. Ως πολιτικός με μακρά θητεία στην τοπική αυτοδιοίκηση, υποστηρίζω τη συντονισμένη ανάληψη δράσης της πολιτείας μαζί με τους Δήμους για την αναδιάρθρωση των θεσμών, του τρόπου οργάνωσης και των αρμοδιοτήτων τους. Θεωρώ κρίσιμες αλλά εφικτές, τις αλλαγές που, εντός δεσμευτικών χρονοδιαγραμμάτων μιας 5ετίας, θα οδηγήσουν τους Δήμους στη δημιουργία μιας πιο συνεκτικής και αυτοτελούς δομής σε επαρχιακό επίπεδο, συνενώνοντας δυνάμεις και δημιουργώντας οικονομίες κλίμακος. Αυτό θα γίνει με τα εξής θεσμικά μέτρα:

1. Συμπλεγματοποίηση υπηρεσιών
2. Αυτονομία-ισοσκελισμένοι προϋπολογισμοί
3. Ορθολογιστική αξιοποίηση της δημοτικής κτημοσύνης για την αύξηση των εσόδων
4. Αλλαγή διαδικασιών, εφαρμογή ηλεκτρονικών συστημάτων εξυπηρέτησης του πολίτη.
5. Δημιουργία συνεργειών με τον ιδιωτικό τομέα (Επιμελητήρια, Επιχειρήσεις) για αναπτυξιακά προγράμματα και επενδύσεις

Οι θεσμικές αλλαγές χρειάζονται την αποφασιστική στήριξη της πολιτικής ηγεσίας των Δήμων για τη λήψη άμεσων μέτρων:

1. Μείωση δαπανών οικονομική περισυλλογή
2. Μορατόριουμ στις προσλήψεις και σταδιακή μείωση προσωπικού
3. Εφαρμογή συστημάτων αξιολόγησης προσωπικού και τερματισμό των ρουσφετολογικών πρακτικών
4. Δραστική μείωση του κόστους υπηρεσιών με αναθέσεις στον ιδιωτικό τομέα
5. Τέρμα στην αυτοπροβολή των δημάρχων μέσα από δαπανηρές εκδηλώσεις ή έργα βιτρίνας.

Η οικονομική κρίση μάς επιβάλλει να γίνουμε πιο σοφοί και πιο προνοητικοί. Περισσότερο υπεύθυνοι απέναντι στους πολίτες. Οι Δήμοι μπορούν να αναλάβουν τις τύχες τους και να σηματοδοτήσουν μια πορεία εξυγίανσης και εκσυγχρονισμού, καθιστώντας τις υπηρεσίες τους ικανές να λειτουργήσουν ανταγωνιστικά στο νέο περιβάλλον. Με την αναβάθμιση των υπηρεσιών τους μπορούν να διεκδικήσουν να καταστούν πραγματικοί φορείς ανάπτυξης και κοινωνικής πρόνοιας, αναλαμβάνοντας σταδιακά αρμοδιότητες και πόρους από το κεντρικό κράτος στα πλαίσια μιας συντεταγμένης αποκέντρωσης των υπηρεσιών στους πιο κρίσιμους τομείς της καθημερινής ζωής: Πολεοδομικός σχεδιασμός και τοπική ανάπτυξη, κοινωνική πολιτική, περιβάλλον, πολιτισμός.