του Χριστόφορου Φωκαΐδη 

Όπως στην οικονομία, έτσι και στην πολιτική, όλα τα πράγματα έχουν ένα κόστος, το οποίο κάποιος πρέπει να πληρώσει. Ακόμα και το κόστος από την απουσία πολιτικής ευθύνης της κυβέρνησης, θα κληθεί στο τέλος να καταβάλει η ίδια η κοινωνία. Ο μηχανισμός μετακύλισης του κόστους αυτού περνά μέσα από τη σχέση συγκοινωνούντων δοχείων ανάμεσα στην έννοια της ευθύνης των κυβερνώντων, από τη μια, και της εμπιστοσύνης της κοινωνίας προς την κυβέρνηση, από την άλλη. Θα έλεγε κανείς, με απλά λόγια, πως όση είναι η στάθμη της πολιτικής ευθύνης, τόση είναι (ή τείνει να είναι) και η εμπιστοσύνη της κοινωνίας.

Όπως πολύ εύστοχα υποδεικνύει ο Max Weber, η νομιμοποίηση ενός κράτους και της ίδιας της δημοκρατικής του διακυβέρνησης, περνά μέσα από την εμπιστοσύνη των πολιτών προς στους θεσμούς και στην τήρηση των υποχρεώσεων από εκείνους που υπηρετούν τους θεσμούς. Είναι γι’ αυτό, που η συνείδηση ευθύνης της ηγεσίας συνιστά θεμελιώδη προϋπόθεση δημοκρατικής διακυβέρνησης.

Αυτό στα κοινοβουλευτικά συστήματα αντανακλάται μέσα από την πρόταση μομφής ή δυσπιστίας που μπορεί η αντιπολίτευση να καταθέσει στο κοινοβούλιο και τη ψήφο εμπιστοσύνης που χρειάζεται να λάβει η κυβέρνηση από τους αντιπροσώπους του λαού. Σε περίπτωση που δεν την εξασφαλίσει είναι υποχρεωμένη να προχωρήσει σε πρόωρες εκλογές.

Στα προεδρικά συστήματα, η σχέση μεταξύ πολιτικής ευθύνης και εμπιστοσύνης της κοινωνίας δεν βρίσκει έκφραση μέσα από τόσο άμεσες θεσμικές διαδικασίες. Ωστόσο, θα έλεγα πως η ανάγκη να συμβαδίζουν οι δύο αυτές έννοιες είναι ακόμα μεγαλύτερη, καθότι στο προεδρικό σύστημα ο πρόεδρος, εκτός από επικεφαλής της κυβέρνησης, είναι ταυτόχρονα και επικεφαλής του κράτους. Πρέπει δηλαδή να διαδραματίζει και το ρόλο του εγγυητή της ενότητας του λαού και της διαφύλαξης των θεσμών.

Με όσα έχουμε παρακολουθήσει να συμβαίνουν τις τελευταίες μέρες στη χώρα μας, μετά την ανακοίνωση του πορίσματος της Ερευνητικής Επιτροπής για το Μαρί και την αμφισβήτησή του από τον ίδιο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς ότι βρισκόμαστε ενώπιον μιας σοβαρής ηθικής και πολιτικής κρίσης, η οποία συνιστά εν τέλει κρίση της ίδιας της δημοκρατίας. Και το κρίσιμο ερώτημα είναι: πώς αποκαθίσταται, μετά απ’ αυτές τις εξελίξεις, το έλλειμμα εμπιστοσύνης της κοινωνίας προς την κυβέρνηση αλλά και κατά επέκταση στους θεσμούς; Τι γίνεται όταν μια κυβέρνηση δεν αναλαμβάνει πολιτική ευθύνη;

Είναι προφανές ότι η εγγενής ακαμψία του προεδρικού συστήματος καθιστά δυσκολότερη την αντανάκλαση στο επίπεδο της εξουσίας, μιας αλλαγής στο επίπεδο της λαϊκής βούλησης κατά τη διάρκεια μιας κυβερνητικής θητείας, όπως ακριβώς συμβαίνει σήμερα και στην Κύπρο. Σε καμιά περίπτωση όμως η πολιτική ευθύνη δεν εξαφανίζεται. Αν το έλλειμμα εμπιστοσύνης της κοινωνίας δεν αποκατασταθεί μέσα από ανάληψη ευθύνης από την κυβέρνηση και καταφυγή στις κάλπες, τότε αυτό μεταφέρεται σωρευτικά (εκ των πραγμάτων και συμψηφιστικά), ως εκλογικό διακύβευμα στις επόμενες εκλογές.

Η παράταση αυτή, ωστόσο, που το προεδρικό σύστημα εξασφαλίζει προς τον πρόεδρο και την κυβέρνηση, καταβάλλεται, εν τω μεταξύ, ως κοινωνικό κόστος. Και αυτό, γιατί ο παρατεταμένος προεκλογικός ανταγωνισμός που αναπτύσσεται, προκειμένου η πολιτική ευθύνη να μεταφραστεί (ή όχι) σε εκλογική ευθύνη, δεν συμβάλλει οπωσδήποτε στη δημιουργία συναινέσεων για μεταρρυθμίσεις και εκσυγχρονιστικές τομές που είναι απαραίτητες για κάθε κοινωνία. Αντίθετα, οδηγεί σε συνθήκες πόλωσης και αναπαραγωγής παλαιών πολιτικών και κοινωνικών διαιρέσεων, στο πλαίσιο συμψηφιστικών εκλογικών στρατηγικών. Αυτή η στρατηγική έχει αρχίσει ήδη να εφαρμόζεται από πλευράς ΑΚΕΛ (βλ. αναφορές σε χρηματιστήριο, Ήλιος, S300, πραξικόπημα κλπ).

Έτσι, το πολιτικό κόστος που δεν θέλει να πληρώσει ο πρόεδρος αναλαμβάνοντας πολιτική ευθύνη, μεταφέρεται ως κόστος εμπιστοσύνης της κοινωνίας προς την κυβέρνηση, το πολιτικό σύστημα και τους θεσμούς γενικότερα, δυσχεραίνοντας την κοινωνικοοικονομική προοπτική της χώρας αλλά και υπονομεύοντας την ίδια την ποιότητα και το επίπεδο της δημοκρατίας.

του Χριστόφορου Φωκαΐδη 

Αναλύοντας κανείς σε βάθος τη στρατηγική θεώρηση της νέας τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, όπως εκτενώς αποτυπώνεται στο βιβλίο «Το Στρατηγικό Βάθος», του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου, μπορεί εύκολα να συνάγει το συμπέρασμα πως οι απειλές της Τουρκίας, όπως καταγράφονται αυτές τις μέρες, έχουν στρατηγικό χαρακτήρα. Δεν μπορούν, δηλαδή, να ερμηνευθούν ούτε ως απλώς κινήσεις εντυπωσιασμού, ούτε ως αψυχολόγητες αντιδράσεις. Όπως αναφέρει ο ίδιος ο Νταβούτογλου στο βιβλίο του, η Ανατολική Μεσόγειος, που βρίσκεται στο κέντρο της ευρύτερης περιοχής που εκτείνεται από τα Βαλκάνια μέχρι τον Καύκασο, την Κεντρική Ασία, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, θα αποτελέσει στο μέλλον «τη βασικότερη παράμετρο του παγκόσμιου ανταγωνισμού». Η Κύπρος αποτελεί το «βασικότερο εργαλείο» για τη νέα πολιτική που αναπτύσσει η Τουρκία σ’ αυτή την ευρύτερη περιοχή (σσ.193, 276-277).

Έχω την άποψη πως οι τουρκικές απειλές δεν θα πρέπει ποσώς να υποτιμηθούν. Όχι γιατί η Τουρκία θα εμπλακεί σε θερμό επεισόδιο ενάντια σε αμερικανικά συμφέροντα αλλά γιατί ακριβώς οι απειλές αυτές έχουν στρατηγικό χαρακτήρα. Το διακύβευμα για την Τουρκία είναι εξαιρετικά σημαντικό. Με αυτά τα δεδομένα μπορούμε πιστεύω να καταλήξουμε σε κάποιες καταρχήν γενικές επισημάνσεις στρατηγικής.

1. Η Κύπρος θα πρέπει να συνεχίσει να κινείται στο πλαίσιο που ορίζεται από τα ισχυρά συμφέροντα στην περιοχή μας (ΗΠΑ-Ε.Ε.). Αυτό επιβάλλει ο ρεαλισμός, αν θέλουμε να υπηρετούμε το εθνικό συμφέρον, μακριά από τα όποια ιδεολογικά σύνδρομα. Και μόνο το γεγονός ότι προχωρούν οι έρευνες αυτή τη στιγμή οφείλεται σε αυτό τον παράγοντα. Αυτό θα πρέπει να αποτελέσει μάθημα για την κυβέρνηση. Στην πραγματικότητα, η Τουρκία είναι τα δυτικά συμφέροντα που αμφισβητεί αυτή τη στιγμή, γι’ αυτό και παρουσιάζεται αδύναμη να ανακόψει την πορεία των ερευνών της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο Νταβούτογλου δεν μπορεί να είναι περισσότερο αποκαλυπτικός σημειώνοντας πως: «Οι σύμμαχοι που κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, έβλεπαν τη διατήρηση της ακεραιότητας της Τουρκίας ως εμπόδιο στην κάθοδο της ΕΣΣΔ στις θερμές θάλασσες και θεωρούσαν τη διατήρηση της γεωπολιτικής της θέσης σημαντική, οι ίδιοι σύμμαχοι στις μεταβαλλόμενες διεθνείς συνθήκες που διανύουμε, μπορούν να θεωρήσουν τη γεωοικονομική δραστηριότητα της Τουρκίας σήμερα στη Μέση Ανατολή, που βασίζεται στην ισορροπία νερού-πετρελαίου, ως βλαπτική των εθνικών τους συμφερόντων και μπορούν να ζητήσουν την αλλαγή αυτών των συνόρων ή τη δημιουργία νέων πεδίων επιρροής…» (Το Στρατηγικό Βάθος,σ.192).

2. Η Άγκυρα θα επιχειρήσει το επόμενο διάστημα, με τακτικές κινήσεις σε διμερές επίπεδο με διάφορα κράτη της περιοχής και στο επίπεδο της Ισλαμικής Διάσκεψης, να αποσπάσει πλεονεκτήματα δημιουργώντας προσκόμματα στην ανάπτυξη και υλοποίηση των σχεδιασμών της Κυπριακής Δημοκρατίας για το φυσικό αέριο (βλ. εκδηλωθείσα ήδη αντίδραση Λιβάνου). Παράλληλα, θα επιχειρήσει να αποκομίσει οφέλη σε σχέση με το Κυπριακό, με στόχο την αναβάθμιση του ψευδοκράτους, αξιοποιώντας ιδιαίτερα τη σύγκρουσή της με το Ισραήλ και τη «θορυβώδη» στήριξή της στην αναγνώριση Παλαιστινιακού κράτους (ας σημειωθεί πως την ίδια ώρα υπογράφει συμφωνία με τις ΗΠΑ για την αντιπυραυλική ασπίδα που θα «βλέπει» το Ιράν για να προστατεύει το Ισραήλ!). Σε κάθε περίπτωση, εδώ χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, ειδικά σε περίπτωση ναυαγίου των εν εξελίξει συνομιλιών στο Κυπριακό. Είναι προς το συμφέρον της Κύπρου η διαμόρφωση κοινής ευρωπαϊκής θέσης. Αυτή η γραμμή αποτελεί την ασπίδα μας. Ακροβασίες όπως αυτές που έγιναν σε σχέση με το φονικό φορτίο του πλοίου Monchegorsk δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να επαναληφθούν.

3. Οι αμφισβητήσεις της Άγκυρας στη θαλάσσια περιοχή νοτίως της Κύπρου λειτουργούν και ως αντιπερισπασμός προκειμένου η Άγκυρα να νομιμοποιήσει δικές της διεκδικήσεις στην περιοχή που εμπίπτει εντός των ορίων των ΑΟΖ Κύπρου και Ελλάδας (δεν έχει υπογραφεί συμφωνία οριοθέτησης μεταξύ των δύο χωρών). Την ίδια ώρα η Τουρκία προσπαθεί και πάλι να προσδώσει νομική οντότητα στο ψευδοκράτος υπογράφοντας μαζί του συμφωνία για οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας! Χρειάζεται, λοιπόν, άμεση συνεννόηση με την Ελλάδα, εναρμόνιση τακτικής και καθορισμό στρατηγικής που θα πρέπει να αναπτυχθεί σε ευρωπαϊκό γήπεδο.

4. Η συγκράτηση (containment) της τουρκικής αναθεωρητικής πολιτικής και η αντιμετώπιση της γεωπολιτικής της ισχύος μπορεί να επιχειρηθεί μόνο μέσα από θεσμικά εργαλεία και πολιτικές στο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Εν ολίγοις, θα πρέπει να δούμε πως εναρμονίζουμε τα συμφέροντα μας με τα ευρύτερα δυτικά συμφέροντα και με όχημα το θεσμικό οπλοστάσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις για μια νέα ευρωπαϊκή πολιτική για την Ανατολική Μεσόγειο. Οι υφιστάμενες πολιτικές έχουν εξαντλήσει τα όρια τους. Εδώ χρειαζόμαστε νέες ιδέες. Μια νέα πολιτική ανατολικομεσογειακής διάστασης (East-Med Dimension), για παράδειγμα, θα μπορούσε να λειτουργήσει στο πρότυπο της πολιτικής «Βόρειας Διάστασης», που εφαρμόζεται μετά την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων, με συμμετοχή και της Ρωσίας, στη Βόρεια Ευρώπη (ως προς αυτό θα επανέλθουμε). Είναι προς το συμφέρον της Ε.Ε., και είναι προς το συμφέρον της Κύπρου, να υπάρχει ένα ευρωκεντρικό σχήμα περιφερειακής συνεργασίας που θα θέτει τους κανόνες (άρα θα περιορίζει την τουρκική αναθεωρητικότητα) αλλά και που θα εντάσσει τα αραβικά κράτη στην προοπτική μιας αμοιβαία επωφελούς αλληλεξάρτησης ενώ παράλληλα θα δημιουργεί μηχανισμούς ελέγχου και κινητροδότησης της διαδικασίας εκδημοκρατισμού, ειδικότερα μετά την «Αραβική Άνοιξη». Η εξαιρετικής σημασίας στρατηγική επιλογή της Κύπρου για σύμπραξη με το Ισραήλ, θα πρέπει να νομιμοποιείται στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, ειδικότερα ενόψει νέων εξελίξεων σε Κυπριακό και Παλαιστινιακό.

5. Μόνο έτσι μπορούμε να λάβουμε υπόψη τις ευαίσθητες ισορροπίες της περιοχής μας και όχι με τη λογική – μια στην Ανατολή και μια στη Δύση - ή με λογικές «ίσων» αποστάσεων. Υπ’ αυτό το πρίσμα θα πρέπει να δούμε πώς συμμετέχει και η Ρωσία στο όλο project που ονομάζεται φυσικό αέριο. Είναι προς το συμφέρον μας η εμπλοκή μιας τόσο ισχυρής χώρας. Η Ρωσία είναι πολύ σημαντική για την Κύπρο. Προσοχή όμως! Χρειάζεται στρατηγικό πλαίσιο. Επαναλαμβάνω το τρίπτυχο: α) δυτικό πλαίσιο συμφερόντων (όχι ιδεολογικά σύνδρομα-ρεαλισμός), (β) ευρωπαϊκό πλαίσιο πολιτικής, (γ) περιφερειακό πλαίσιο συνεργασιών και αλληλεξάρτησης.

του Χριστόφορου Φωκαΐδη 

Η δημοκρατία γεννήθηκε στην Αρχαία Ελλάδα ως πολίτευμα ευθύνης. Οι άρχοντες εννιά φορές τον χρόνο έπρεπε να πάρουν ψήφο εμπιστοσύνης από την Εκκλησία του Δήμου (Glotz,1981)). Αλλά και πέραν αυτής της δημόσιας λογοδοσίας, ο κάθε πολίτης είχε το δικαίωμα του ελέγχου αφού μπορούσε να ζητήσει να εξεταστεί κατηγορία εναντίον άρχοντα, η οποία και μπορούσε να τεθεί ενώπιον του δικαστηρίου της Ηλιαίας. Εξ ου και η λέξη «υπεύθυνος» σήμαινε αυτόν που ήταν υπόλογος δημοσίου ελέγχου στους «Εύθυνους»(τους δημόσιους ελεγκτές). Αντίθετα, ο μη έχων ευθύνη, ο μη υπόλογος ήταν «ανεύθυνος». Εξελικτικά η λέξη «υπεύθυνος» προσέλαβε και την έννοια του «ενόχου», αν κατά τη διάρκεια της θητείας του άρχοντα συνέβαινε κάτι κακό. Ομοίως και το αντίθετο, ο «ανεύθυνος» ήταν «αθώος».

Στην σύγχρονη Ελληνική περάσαμε στην αντίθετη και για τις δύο λέξεις σημασία. Έτσι ο «υπεύθυνος» είναι ο ευσυνείδητος, ο έχων συνείδηση ευθύνης ενώ «ανεύθυνος» είναι αυτός που στερείται ανάλογης συνείδησης, ο αναξιόπιστος, ο ασυνείδητος. Δεν πρόκειται για λογοπαίγνιο. Παραπέμπω στο λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Μπαμπινιώτη προς επίρρωση των πιο πάνω. Είναι προφανές πως και μόνο η σημασιολογική ανάλυση των λέξεων καταδεικνύει πως ο κάτοχος δημοσίου αξιώματος (και ειδικά ο εκλελεγμένος άρχοντας) δεν μπορεί να αποστασιοποιηθεί της ευθύνης (πολιτικής ευθύνης) είτε έχει άμεση προσωπική ευθύνη για κάτι κακό που συνέβη κατά τη διάρκεια της θητείας του ή γιατί λόγω έλλειψης γνώσης ή άλλως πως δεν κατάφερε να αποτρέψει κάτι κακό. Στη δημοκρατία αυτός που υπόκειται σε δημόσιο έλεγχο, είναι εξ ορισμού «υπεύθυνος» και δεν μπορεί να επικαλείται άγνοια γιατί η αθωότητα του «ανεύθυνου» (και πάλι αναφέρομαι στην αρχαία Ελληνική) αφορά αυτόν που δεν μετέχει της ευθύνης και σίγουρα όχι ένα πολιτικό αξιωματούχο του κράτους και δη έναν Πρόεδρο της Δημοκρατίας.

Είναι γι’ αυτό που η πραγματικά απογοητευτική εμφάνιση του Προέδρου Χριστόφια ενώπιον της Διερευνητικής Επιτροπής υπό τον Πόλυ Πολυβίου αποκάλυψε με τον πιο εκκωφαντικό τρόπο την αδυναμία πλέον του κ. Χριστόφια να κυβερνήσει. Γιατί, ακόμα και αν γίνουν δεκτοί οι ισχυρισμοί του ότι ενώ όλοι γύρω του γνώριζαν (και άρα έχουν ευθύνη) ενώ αυτός δεν γνώριζε (και άρα, κατά τον ίδιο, δεν έχει ευθύνη), τότε έχουμε προφανώς μια καταφανή ρήξη με μια βασική αρχή του προεδρικού συστήματος σε σχέση με την έννοια της λογοδοσίας, της ευθύνης και του συντονισμού των υπουργών.

Γιατί σε αντίθεση με τους υπουργούς σε κοινοβουλευτικά συστήματα, οι οποίοι (κατά κανόνα) έχουν λάβει δημοκρατική νομιμοποίηση μέσα από τη λαϊκή ετυμηγορία και οι οποίοι πρέπει να τυγχάνουν της εμπιστοσύνης και της βουλής, στα προεδρικά συστήματα οι υπουργοί λογοδοτούν και πρέπει να τυγχάνουν της εμπιστοσύνης του πρόεδρου που τους διορίζει (unipersonal executive responsibility).

Ο πρόεδρος είναι αυτός που έχει λάβει «εντολή» από το λαό να κυβερνήσει και συνεπώς φέρει και τη συνολική ευθύνη. Ειδικότερα στις περιπτώσεις, όπως και αυτή που παρακολουθούμε σήμερα στην Κύπρο, όπου είναι προφανές ότι υπάρχει μείζον ζήτημα συντονισμού υπουργείων, υπηρεσιών και κρατικών αξιωματούχων. Άλλωστε, κατ’ ομολογία του ιδίου του Προέδρου, υπήρξαν διαφορετικές προσεγγίσεις για το θέμα του χειρισμού του φορτίου από δύο τουλάχιστον υπουργεία. Ποιος όμως θα μπορούσε να είχε την ευθύνη του συντονισμού, πέραν του ιδίου του Πρόεδρου;

Αν στην Κύπρο είχαμε κοινοβουλευτικό σύστημα (να σημειωθεί ότι είμαστε οι μόνοι στην Ε.Ε. που έχουμε προεδρικό), τότε με δεδομένες τις τοποθετήσεις των κοινοβουλευτικών κομμάτων που ζητούν παραίτηση της κυβέρνησης, θα έπρεπε να είχαν ήδη προκηρυχθεί πρόωρες εκλογές. Το γεγονός ότι το Σύνταγμα του ‘60 μας κληροδότησε το προεδρικό σύστημα, δεν θα πρέπει να αποτελεί άλλοθι για τη μη εφαρμογή της αρχής της λογοδοσίας και της πολιτικής ευθύνης, που συνιστούν το θεμέλιο της δημοκρατίας, ειδικά σε μια εποχή κρίσης και απαξίωσης της πολιτικής.

Είναι ακριβώς κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες που η έννοια της πολιτικής ευθιξίας αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία. Και είναι γι’ αυτό που είναι καλύτερο για τον τόπο, αλλά και για τον ίδιο τον Πρόεδρο, να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να επιδείξει αυτό που ο Max Weber είχε προσδιορίσει ως μια από τις κύριες ιδιότητες του γνήσιου πολιτικού: την ηθική της υπευθυνότητας. Την πνευματική και ψυχική διάθεση, δηλαδή, την εντιμότητα και τη γενναιότητα να μη διστάζει να αναλαμβάνει την ευθύνη για τις συνέπειες και τις επιπτώσεις των πράξεων ή παραλείψεων του, καθόσον διάστημα είναι υπόλογος σε δημόσιο έλεγχο και άρα «υπεύθυνος» για ό,τι συμβαίνει.

του Χριστόφορου Φωκαΐδη

Η κρίση στη Λιβύη ανέδειξε για άλλη μια φορά την αδυναμία της κυβέρνησης Χριστόφια να διαχειριστεί κρίσιμα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής. Εγκλωβισμένη σε ιδεολογικά δόγματα και παιδαριώδεις αναλύσεις, η εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης φαίνεται δυστυχώς ότι αρκείται μόνο στο να υπηρετεί τις ανάγκες για εσωτερική κατανάλωση.

Με το να επαναλαμβάνεις τα περί δύο μέτρων και δύο σταθμών ή με το να καταγγέλλεις μια φορά τη βδομάδα τη «νέα τάξη» πραγμάτων δεν ασκείς εξωτερική πολιτική. Ο Θουκυδίδης μας διδάσκει πως στις διεθνείς σχέσεις, ο δυνατός προχωρά όσο του επιτρέπει η δύναμη του και ο αδύνατος υποχωρεί όσο του επιβάλλει η αδυναμία του. Φυσικά και υπάρχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά. Πάντα υπήρχαν, και όλοι οι κατά καιρούς μεγάλοι του κόσμου έχουν διαπράξει αδικίες και εγκλήματα εναντίον των αδυνάτων. Και οι Αμερικανοί, και οι Νατοϊκοί και οι Σοβιετικοί.

Αν κάτι αλλάζει όμως στη σημερινή εποχή της παγκοσμιοποίησης, είναι ότι η επανάσταση στο χώρο της επικοινωνίας και της ενημέρωσης τείνει να δημιουργήσει σταδιακά μια παγκόσμια διεθνή κοινή γνώμη, η οποία μπορεί να επηρεάζει πλέον τις αποφάσεις των κρατών. Βλέπουμε για παράδειγμα ότι Σαρκοζί αναλαμβάνει ηγετικές πρωτοβουλίες προσδοκώντας ότι αυτό θα αναβαθμίσει το διεθνές κύρος του ιδίου αλλά και της χώρας του ενώ ο Ομπάμα παρουσιάζεται με περισσότερη αυτοσυγκράτηση, συγκρινόμενος με τον Μπους, γνωρίζοντας τα αντιαμερικανικά αισθήματα στον αραβικό κόσμο. Είναι γι’ αυτό που τα κράτη πλέον αναπτύσσουν σήμερα, πέραν της κλασσικής, και τη δημόσια διπλωματία, έτσι που η προώθηση των εθνικών τους συμφερόντων να αποκτά ηθική νομιμοποίηση.

Αυτή είναι η νέα τάξη πραγμάτων, την οποία η κυβέρνηση Χριστόφια δεν έχει ακόμα κατανοήσει. Έχει μείνει στην ανάλυση που έκανε το ΑΚΕΛ την επόμενη της κατάρρευσης των κομμουνιστικών καθεστώτων στην Ανατολική Ευρώπη. Δεν έχει ακόμα κατανοήσει πως τα όποια αυταρχικά καθεστώτα της περιοχής μας, αργά η γρήγορα θα καταρρεύσουν κι αυτά. Στην εποχή του διαδικτύου και της ταχύτητας των πληροφοριών, κανένας λαός δεν μπορεί να παραμείνει στο σκοτάδι για πολύ ακόμα. Δεν έχει κατανοήσει η κυβέρνηση Χριστόφια πως η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα, μπορεί και πρέπει να καταστεί πρωτοπόρος δύναμη στην εξαγωγή δημοκρατίας. Και δεν έχει κατανοήσει ακόμα πως η Κύπρος έχει κάθε όφελος να ταυτίσει τα συμφέροντας της με τους εταίρους μας και όχι να συμπεριφέρεται ωσάν να βρισκόμαστε ακόμα στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου.

Πώς μπορεί άραγε να καταγγέλλει τη διεθνή κοινότητα για υποκρισία και μετά να ζητά τη συμπαράστασή της στο Κυπριακό; Η Κύπρος δεν θα μπορούσε ούτως ή άλλως να εμπλακεί στο πολεμικό πεδίο των επιχειρήσεων. Δεν είναι όμως ανάγκη να λειτουργεί με αντανακλαστικά Ψυχρού Πολέμου εναντίον των «δυτικών». Άραγε και η Ελλάδα που τάχθηκε υπέρ της επιχείρησης και προσφέρει διευκολύνσεις, ανήκει στο στρατόπεδο των «υποκριτών».

Ακόμα και στο ψήφισμα που προέβλεπε κυρώσεις κατά του δικτατορικού καθεστώτος στο Συμβούλιο Υπουργών της Ε.Ε., μόνο η Κύπρος και η Ιταλία διατήρησαν επιφυλάξεις στο τελικό ψηφισμα. Αμέσως μετά, ο Καντάφι θυμήθηκε κάποιο παλιό χρέος στην Κύπρο και έφτασαν σε χρόνο ρεκόρ 4 εκ ευρώ στη Λευκωσία, όπως δηλώθηκε επισήμως. Είναι αυτό άραγε «πολιτική αρχών»； H παραδοσιακή μας φιλία με τις γείτονες χώρες, δεν είναι με τους δικτάτορες, που σφάζουν τους λαούς τους, που οικοδομείται αλλά με τους ίδιους τους λαούς.

Και κάτι τελευταίο που αφορά την Τουρκία. Έχουμε προβληματιστεί άραγε για τη στάση που επέδειξε η Τουρκία γύρω από την κρίση στη Λιβύη; Έχουμε αναλύσει άραγε πως οι εξεγέρσεις στον αραβικό κόσμο μπορεί να επηρεάζουν δυσμενώς για την Τουρκία το νέο γεωπολιτικό ισοζύγιο δυνάμεων；Πως, ενδεχομένως, αυτό το κύμα εκδημοκρατισμού στον αραβικό κόσμο, προκαλεί πονοκέφαλο στην τουρκική ηγεσία, υπό το φόβο αναζωπύρωσης του κουρδικού ζητήματος.

Σε μια εποχή που και οι Τουρκοκύπριοι εξεγείρονται ενάντια στην Τουρκία, τη στιγμή που ευρωβουλευτές συλλαμβάνονται από το παράνομο καθεστώς στα κατεχόμενα, με την κατηγορία ότι επιχείρησαν να μπουν στην Αμμόχωστο, μια πόλη που κρατούν με τη δύναμη των όπλων κλειστή για 37 τώρα χρόνια, η παρούσα πολιτική συγκυρία έπρεπε να σημάνει για την κυπριακή κυβέρνηση συναγερμό. Συναγερμό για να προτάξει μέσα από μια επιθετική δημόσια διπλωματία ακριβώς το αντίθετο από αυτό που προτάσσει σήμερα. Πως ήρθε η ώρα το δίκαιο να αποκατασταθεί παντού στον πλανήτη. Πως ήρθε επιτέλους η ώρα και της Κύπρου.

του Χριστόφορου Φωκαΐδη

Οι ηγέτες των «17» της Ευρωζώνης στο πλαίσιο του Συμφώνου για το Ευρώ, που υπέγραψαν στις 11 Μαρτίου 2011, έχουν δεσμευτεί στην υλοποίηση σημαντικών μέτρων μεταρρύθμισης για την έξοδο από την κρίση. Θεωρώ ότι κάθε πτυχή αυτής της πολιτικής συμφωνίας, θα πρέπει να γίνει κτήμα των κοινωνικών φορέων αλλά και της ευρύτερης κοινωνίας.

Οι οικονομίες της Ευρωζώνης βρίσκονται μπροστά σε δομικά προβλήματα, τα οποία καλούνται να αντιμετωπίσουν προκειμένου να εξέλθουν από την κρίση. Και η έξοδος από την κρίση περνά μέσα από την αύξηση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας, τόσο του ιδιωτικού όσο και του δημοσίου τομέα, με τρόπο ισορροπημένο και αλληλοσυμπληρούμενο.

Απαιτείται κατάλληλη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού αλλά και απαλλαγή από διαχρονικές παθογένειες όπως η γραφειοκρατία, οι αλόγιστες σπατάλες, η αναξιοκρατία. Επιπρόσθετα το κράτος χρειάζεται αναδιοργάνωση για να αντιμετωπίσει τις νέες προκλήσεις για την κοινωνική προστασία: επαρκείς και βιώσιμες συντάξεις σε ένα γηράσκοντα πληθυσμό, καθώς και καθολικά συστήματα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.

Όλα αυτά τα κεντρικά ζητούμενα για τις οικονομίες της Ευρωζώνης αποτυπώνονται σε ένα ενιαίο κείμενο 15 σελίδων, το οποίο συνυπογράφουν οι ευρωπαίοι ηγέτες. Μεταξύ αυτών και ο Δημήτρης Χριστόφιας. Μόνο που στην Κύπρο, το κόμμα του προέδρου και η ίδια η κυβέρνηση κάθε άλλο παρά δείχνουν ότι κινούνται στη λογική αυτή.

Είναι πιστεύω σημαντικό να τροφοδοτήσουμε ξανά το δημόσιο διάλογο στην Κύπρο με αφορμή το Σύμφωνο για το Ευρώ. Σε τί ακριβώς έχουμε συμφωνήσει ως Κύπρος; Πώς θα τα επιτύχουμε όλα αυτά και σε πιο ζωτικό χρόνο;

Η προώθηση αλλαγών και μεταρρυθμίσεων στην πατρίδα μας είναι ευθύνη πρωτίστως της κυβέρνησης. Αυτή η πρωτοβουλία που συνεπάγεται κατάθεση προτάσεων, συγκεκριμένων εισηγήσεων και έγκαιρη διαβούλευση με τα κόμματα και τους κοινωνικούς εταίρους, εδώ και τρία χρόνια δεν προχωρά. Αντίθετα οι εξελίξεις στην Ε.Ε. μας προσπερνούν. Είναι άδικο για μια χώρα μέλος, η συζήτηση να εξαντλείται με μια γενικόλογη δήλωση του προέδρου της Δημοκρατίας μετά τη λήξη της Συνόδου, από την οποία δεν μπορεί να βγάλει κανείς συμπεράσμα.

Πολύ σύντομα θα κληθούμε ξανά στο Συμβούλιο Κορυφής να παρουσιάσουμε τα πρώτα μέτρα για την υλοποίηση του Συμφώνου για το Ευρώ. Είναι επίσης ξεκάθαρο στο συμφωνηθέν κείμενο ότι οι δημοσιονομικές μας επιλογές, η αποφυγή συσσώρευσης ελλειμμάτων, ο περιορισμός της σπατάλης, συνδέονται πια με δεσμευτικά μέτρα και αποφάσεις. Δεν είναι θέμα δηλώσεων ή προθέσεων, είναι πρωτίστως θέμα αποφάσεων.

Έχω την ισχυρή πεποίθηση ότι η προώθηση μεταρρυθμίσεων και διαρθρωτικών αλλαγών αποτελεί επιπρόσθετα και υποχρέωση της παρούσας πολιτικής ηγεσίας απέναντι στη νέα γενιά. Η Ελλάδα σήμερα υποφέρει από τις λανθασμένες επιλογές της πολιτικής της ηγεσίας. Το κόστος όμως, το επωμίζεται ακέραιο η νέα γενιά που για 20 τουλάχιστον χρόνια θα χρειαστεί να εργαστεί σκληρά για να αποπληρώσει τα ελλείμματα και να αποκαταστήσει την αξιοπιστία της χώρας διεθνώς.

Η αναβλητικότητα της κυβέρνησης Χριστόφια στην υλοποίηση ενός συνολικού μεταρρυθμιστικού σχεδίου, θα επιβαρρύνει όχι μόνο τους εργαζόμενους σήμερα, αλλά και όσους θα εισέλθουν στην αγορά εργασίας τα χρόνια που έρχονται, σε ακόμα πιο δύσκολες συνθήκες. Και αυτό θα συμβεί γιατί η παρούσα κυβέρνηση δεν μερίμνησε έγκαιρα, θέλησε να αποφύγει το πολιτικό κόστος και σκέφτηκε μόνο το στενό κομματικό και πρόσκαιρο της συμφέρον.

του Χριστόφορου Φωκαΐδη 

H πρόσφατη έκθεση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ αποτελεί ουσιαστικά την τρίτη στη σειρά παρέμβασή του, μέσα σε λίγους μήνες, σε σχέση με τη διαδικασία των διαπραγματεύσεων στο Κυπριακό. Στην έκθεσή του στις 25 Νοεμβρίου 2010, έγραφε ότι «η πρόοδος είναι απογοητευτικά αργή» και εξέφραζε την απαρέσκειά του ΟΗΕ γιατί οι συνομιλιες ήταν για έξι μήνες καθηλωμένες στο ζήτημα του περιουσιακού. Στις 26 Ιανουαρίου 2011 στη Γενεύη, υπέδειξε στους δύο ηγέτες «ότι έφτασε η στιγμή να έλθουν αντιμέτωποι με σκληρές επιλογές». Στην έκθεση της 4^ης Μαρτίου 2011 ο Γ.Γ. διαπιστώνει πως «οι διαπραγματεύσεις δεν μπορούν να είναι μια χωρίς τέλος διαδικασία» και πως δεν μπορούμε να αντέξουμε ατέρμονες συνομιλίες για χάρη των συνομιλιών.

Μόνο όσοι δεν θέλουν να δουν ή όσοι βλέπουν μέσα από παραμορφωτικούς φακούς τις εξελίξεις, δεν συνειδητοποιούν την πραγματικότητα . Ότι δηλαδή, πρώτα απ’ όλα, τα πράγματα παραμένουν στάσιμα. Γι’ αυτό και ο Γ.Γ. του ΟΗΕ ζητά «πρακτικά βήματα» για να προχωρήσει η διαδικασία.

Το δεύτερο συμπέρασμα, τουλάχιστον για όποιον διαβάζει πίσω από τις γραμμές, είναι ότι ο ΟΗΕ δεν θα είναι «παρών» σε μια διαδικασία που παραπέμπει σε συνομιλίες σε βάθος χρόνου. Με σαφή τρόπο μάλιστα υποδεικνύει πως θα ζητήσει από τις πλευρές να του εξηγήσουν πώς προτίθενται «να επιλύσουν τις διαφορές που απομένουν», μεταφέροντας το βάρος της ευθύνης για τυχόν αδιέξοδο στους ώμους των δύο ηγετών.

Το τρίτο σημαντικό που πρέπει να σημειώσει κανείς είναι ότι για πρώτη φορά ο Γ.Γ. κάνει αναφορά σε «πολυμερή διάσκεψη» και επιφυλάσσει στον εαυτό του το δικαίωμα να κρίνει αν υπάρχει επαρκής βάση για τη σύγκλησή της, καλώντας τους δύο ηγέτες τις προσεχείς εβδομάδες, να ασχοληθούν με σπουδή με τα εκκρεμή βασικά θέματα.

Είναι γεγονός ότι στην έκθεσή του ο Γ.Γ. επαναβεβαιώνει τον σεβασμό των Ηνωμένων Εθνών στην κυπριακής ιδιοκτησίας διαδικασία. Η μοίρα της Κύπρου βρίσκεται στα χέρια των ηγετών της, μας υποδεικνύει ο Μπαν Κι-Μουν. Αυτό όμως τι σημαίνει στην περίπτωση ενός ναυαγίου; Όταν μάλιστα την ίδια ώρα ο Γ.Γ. θεωρεί ότι οι τρεις εγγυήτριες δυνάμεις έχουν παράσχει σημαντική υποστήριξη και εκφράζει ευγνωμοσύνη «για το συνεχές και το έντονο τους ενδιαφέρον! Μήπως είναι καιρός να συνειδητοποιήσουμε πως η κυπριακής ιδιοκτησίας διαδικασία επιτρέπει στην κατοχική Τουρκία να παραμένει ένας απλός παρατηρητής και να λαμβάνει μάλιστα και επαίνους!

Ο Δημοκρατικός Συναγερμός, εδώ και καιρό, εισηγήθηκε διεύρυνση της παρούσας διαδικασίας. Μόνο έτσι, και προσκαλώντας στη τράπεζα των διαπραγματεύσεων και την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Άγκυρα θα μπορεί να αναλάβει τις ευθύνες της και θα πάψει να κρύβεται πίσω από τον Έρογλου. Ο Δημοκρατικός Συναγερμός εισηγήθηκε επίσης οι διαπραγματεύσεις να διεξάγονται «διαγώνια», μεταξύ δηλαδή όλων των κεφαλαίων. Δυστυχώς, ο πρόεδρος Χριστόφιας σπατάλησε δύο χρόνια συζητώντας ένα-ένα τα κεφάλαια με τον Ταλάτ. Σήμερα που η πρόοδος «είναι απογοητευτικά αργή», αποδέχεται τη διαγώνια διαπραγμάτευση ο Δ. Χριστόφιας και την απορρίπτει ο Έρογλου!

Οι επισημάνσεις αυτές καθώς και οι εισηγήσεις που κατατίθενται γίνονται με αίσθημα ευθύνης προκειμένου να προλάβουμε αρνητικές εξελίξεις. Δεν είναι ώρα για αντιπαραθέσεις στο Κυπριακό. Είναι όμως ώρα, μέσα από εποικοδομητικές θέσεις, να δούμε επιτέλους πως συλλογικά διαμορφώνουμε τις προϋποθέσεις για επανακαθορισμό στρατηγικής και πορείας προτού οι εξελίξεις μας οδηγήσουν μπροστά σε επικίνδυνα διλήμματα.