Εξοχότατε κύριε Πρόεδρε της Κυπριακής Δημοκρατίας,
Μακαριότατε Αρχιεπίσκοπε Νέας Ιουστινιανής και Πάσης Κύπρου,
Έντιμες κυρίες και έντιμοι κύριοι υπουργοί και υφυπουργοί,
Αξιότιμε κύριε Πρέσβη της Ελλάδος,
Αξιότιμοι κύριοι Πρόεδρε και Μέλη του Συνδέσμου Πολεμιστών του 1974,
Αξιότιμες κυρίες βουλεύτριες και αξιότιμοι κύριοι βουλευτές,
Κυρίες και κύριοι,
Η Βουλή των Αντιπροσώπων συνέρχεται σήμερα σε ειδική συνεδρία της Ολομέλειας, με σκοπό να καταδικάσει το προδοτικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 και τη βάρβαρη τουρκική εισβολή της 20ης Ιουλίου 1974. Αλλά και για να αποτίσει φόρο τιμής σε όλους όσοι έδωσαν τη ζωή τους για την προάσπιση της ελευθερίας, της νομιμότητας και της συνταγματικής τάξης της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Βρισκόμαστε σήμερα εδώ, με δέος και περισυλλογή… Γιατί οφείλουμε να ανακαλούμε τις μαύρες επετείους, όχι απλά ως ιστορικό ορόσημο, αλλά ως ζωντανή μνήμη και διαρκή υπενθύμιση των τραγικών συνεπειών του διχασμού που στιγμάτισε βαθιά την πατρίδα και τη μοίρα του λαού μας. Οφείλουμε να μην ξεχνάμε ποιοι είμαστε, τι περάσαμε και που θέλουμε να πάμε.
Η 15η και η 20η Ιουλίου 1974, είναι πληγές που συνεχίζουν να ματώνουν. Είναι οι μέρες που η ιστορία άλλαξε βίαια τροχιά. Που η προδοσία και η βαρβαρότητα συνέκλιναν για να βυθίσουν την Κύπρο στο σκοτάδι της κατοχής, της απώλειας, του ξεριζωμού, της προσφυγιάς.
Οι μέρες αυτές αποτελούν ευκαιρία εθνικού αναστοχασμού απέναντι στην ιστορική αλήθεια, στη δικαιοσύνη και κυρίως απέναντι στους ανθρώπους του τόπου μας.
Πέρσι, μια ιδιαίτερα δύσκολη χρονιά για τον τόπο μας, βιώνοντας μισό αιώνα κατοχής πραγματοποιήσαμε σε ολόκληρη την Κύπρο και το εξωτερικό αμέτρητες εκδηλώσεις μνήμης, τιμής και αντίστασης. Φέτος, πενήντα ένα χρόνια μετά, τα πράγματα για την Κύπρο μας δεν έχουν αλλάξει όπως θα θέλαμε.
Δυστυχώς, όσο απομακρυνόμαστε από τη θλιβερή και βίαιη τομή της ιστορίας μας, ο χρόνος, αναπόφευκτα, στρέφεται όλο και περισσότερο εναντίον μας. Δεν αρκούν οι καταδίκες χρειάζεται να δράσουμε. Να προασπιστούμε με όλες μας τις δυνάμεις τη δημοκρατία, τη λαβωμένη εδαφική μας ακεραιότητα, να παλέψουμε για την απαλλαγή από την κατοχή. Να επαναβεβαιώσουμε πως δεν ξεχνούμε, δεν συμβιβαζόμαστε, δεν σιωπούμε! Ή όπως το γράφει ο Καζαντζάκης: «Η ανώτατη αρετή δεν είναι να ‘σαι ελεύτερος, παρά να μάχεσαι για ελευτερία».
Κάθε χρόνο, από το 1974, στις 15 και 20 Ιουλίου, η Κύπρος ξυπνά με τον ανατριχιαστικό ήχο των σειρήνων. Εκκωφαντική υπενθύμιση των δεινών του πραξικοπήματος και της εισβολής του Αττίλα, υπό το πρόσχημα της «ειρηνευτικής επιχείρησης» για αποκατάσταση δήθεν της συνταγματικής τάξης.
Η Τουρκία, παραβίασε και συνεχίζει να παραβιάζει κάθε κανόνα της διεθνούς νομιμότητας, περιλαμβανομένου του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, θέτοντας και διατηρώντας υπό παράνομη στρατιωτική κατοχή πέραν του 36% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας. Μιας χώρας που αποτελεί για είκοσι και πλέον χρόνια μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ιστορία όμως δεν παραχαράσσεται. Δεν θα το επιτρέψουμε να γίνει.
Ο απολογισμός της τουρκικής εισβολής τραγικός. Χιλιάδες οι πεσόντες και οι άμαχοι νεκροί, εκατοντάδες οι αγνοούμενοι, για τις οικογένειες των οποίων ο χρόνος πάγωσε το καλοκαίρι του ‘74, διακόσιες χιλιάδες οι εκτοπισμένοι που πήραν τον πικρό δρόμο της προσφυγιάς. Και οι λιγοστοί πλέον, αλλά ηρωικοί εγκλωβισμένοι μας, οι οποίοι σε πείσμα των διωγμών και της καταπίεσης από το κατοχικό καθεστώς μένουν ριζωμένοι στη γη που τους γέννησε.
Κυρίες και κύριοι,
Τιμούμε σήμερα όσους αντιστάθηκαν ηρωικά. Όσους δεν λογάριασαν γονείς, συζύγους ή παιδιά, αλλά μόνο το «εἷς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης». Αυτούς που αψηφώντας τον κίνδυνο και τη λογική, στάθηκαν απέναντι στην πανίσχυρη τουρκική στρατιωτική μηχανή θυσιάζοντας ότι πιο πολύτιμο είχαν.
Τιμούμε επίσης τους δικούς τους ανθρώπους… Πατεράδες, μανάδες, συζύγους, αδέρφια… Παιδιά που μεγάλωσαν και γυναίκες σύμβολα που γέρασαν με μια φωτογραφία στα χέρια. Τις οικογένειες που παρέλαβαν τα ταυτοποιημένα οστά των δικών τους ανθρώπων, μετά από δεκαετίες προσμονής… Και όσες ακόμη αναμένουν ξυπνώντας βάναυσα κάθε μέρα με τον αδυσώπητο πόνο στην ψυχή. Τους εγκλωβισμένους μας που κρατάνε ακόμη Θερμοπύλες.
Φέρνουμε στη μνήμη τις γυναίκες που μαρτύρησαν στα χέρια του κατακτητή, αυτές που για δεκαετίες παρέμειναν μόνες, αθεράπευτες και σιωπηλές. Τις άγνωστες ιστορίες τους μόλις τα τελευταία χρόνια τις μαθαίνουμε δειλά-δειλά… Και το επώδυνο νήμα της αλήθειας θα συνεχίσει να ξετυλίγεται για καιρό ακόμη.
Τιμούμε ασφαλώς τους βετεράνους μας της Εθνικής Φρουράς και της ΕΛΔΥΚ, που πιστοί στο καθήκον αγωνίστηκαν για το δίκαιο και μάτωσαν για την ελευθερία. Λαμπρά παραδείγματα ανιδιοτέλειας και αυταπάρνησης, τα οποία σήμερα που θεσμοί και αξίες διακυβεύονται, χρειαζόμαστε πιο πολύ από ποτέ.
Η σκέψη μας είναι επίσης με τις νέες γενιές, αυτές που δεν έζησαν τα τραγικά γεγονότα, αλλά κληρονόμησαν τη βαριά ευθύνη της μνήμης και της βούλησης για ένα καλύτερο μέλλον.
Κυρίες και κύριοι,
Είναι γεγονός ότι διαχρονικά η Τουρκία εφαρμόζει συστηματική πολιτική εποικισμού του κατεχόμενου τμήματος της Κύπρου. Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής εθνοκάθαρσης και παρά τη συμφωνία της 3ης Βιέννης, με την οποία η τουρκική πλευρά αναλάμβανε να παράσχει στον εγκλωβισμένο πληθυσμό «κάθε βοήθεια, για να διάγει ομαλή ζωή», η κατοχική δύναμη με συνεχείς παρενοχλήσεις, περιορισμούς και εγκλήματα αναγκάζει τους εγκλωβισμένους μας, Ελληνοκυπρίους και Μαρωνίτες, σταδιακά να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.
Επιπρόσθετα, πέραν της αλλαγής των τοπωνυμίων, έχει καταστρέψει και παραμελήσει σπουδαία μνημεία πολιτιστικής και εκκλησιαστικής κληρονομιάς τα οποία μαρτυρούν τη μακραίωνη ιστορία της πατρίδας μας. Πολλά εκ των οποίων με μεγάλο αγώνα διασώζει, συντηρεί και αποκαθιστά η δικοινοτική Τεχνική Επιτροπή για την Πολιτιστική Κληρονομιά, η οποία μέσα στο σκοτάδι κρατάει ένα φως αναμμένο.
Δεν έχουμε αυταπάτες, απώτερος στόχος της Τουρκίας παραμένει η ολοκληρωτική αλλοίωση του δημογραφικού χαρακτήρα και η εξάλειψη κάθε ελληνικού και χριστιανικού στοιχείου από την κατεχόμενη γη μας.
Οργανωμένα και μεθοδικά η Άγκυρα δημιουργεί συνεχώς νέα τετελεσμένα επί του εδάφους, επιχειρώντας την ανατροπή του status quo στη νεκρή ζώνη και στην περίκλειστη περιοχή της Αμμοχώστου. Σφετερίζεται και εμπορεύεται τις περιουσίες μας, αλώνοντας και μετατρέποντας τη γη μας σε τουριστικό προϊόν. Προγραμματισμένα και συστηματικά αμφισβητεί με προκλητικές ενέργειες και αναθεωρητική ρητορική τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΑΟΖ.
Κορύφωση της τουρκικής αδιαλλαξίας αποτελεί η εμμονή του κατοχικού ηγέτη και της ίδιας της Άγκυρας στη λύση των δυο κρατών και η πρόταξη όρων και προϋποθέσεων όπως η αποδοχή της κυριαρχικής ισότητας, δυναμιτίζοντας έτσι την προοπτική ουσιαστικών διαπραγματεύσεων.
Δεδομένων των κινδύνων που ελλοχεύουν από τη διαιώνιση της στασιμότητας και του παρατεταμένου αδιεξόδου, η ανάληψη μιας νέας πρωτοβουλίας από τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών και ο επαναδιορισμός της κ. Ολγκίν αποτελεί θετικό βήμα. Όπως και ο διορισμός του Γιοχάνες Χαν ως Ειδικού Απεσταλμένου της ΕΕ για το Κυπριακό. Η άτυπη διευρυμένη διάσκεψη, που συγκαλείται το επόμενο διήμερο στη Νέα Υόρκη, επιβάλλεται, παρά τις χαμηλές προσδοκίες, να αποτελέσει ένα ακόμη βήμα προς την επανεκκίνηση της διαπραγματευτικής διαδικασίας, με στόχο τη συνολική διευθέτηση του Κυπριακού.
Έχουμε κατ’ επανάληψη υποδείξει πως η πλευρά μας οφείλει να προσεγγίσει με σαφή πολιτική βούληση τη νέα αυτή προσπάθεια, με προσήλωση πάντα στο συμφωνημένο πλαίσιο, όπως αυτό ορίζεται στα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Επιβάλλεται να επιδιώξουμε την ενεργότερη εμπλοκή της ΕΕ και του διεθνούς παράγοντα. Να αναδείξουμε και να αξιοποιήσουμε τη γεωστρατηγική μας θέση, επενδύοντας σε συμμαχίες, βαδίζοντας σε πλήρη συντονισμό με την Ελλάδα, τον σθεναρότερο και πιο αξιόπιστο μας σύμμαχο. Το κυπριακό πρόβλημα δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ούτε απομονωμένα, ούτε και μεμονωμένα, αλλά μέσα στο κάδρο των διεθνών εξελίξεων. Είναι καιρός η διεθνής κοινότητα και η Ευρωπαϊκή Ένωση ειδικότερα να περάσουν από τα λόγια στις πράξεις. Τα δύο μέτρα και τα δύο σταθμά δεν μπορεί να είναι ο κανόνας. Είναι ζωτικής σημασίας και για την ίδια την Τουρκία να αντιληφθεί ότι η ευρωπαϊκή της προοπτική και οι σχέσεις της με την Ευρωπαϊκή Ένωση εξαρτώνται από τη στάση της στο Κυπριακό.
Εξοχότατε κύριε Πρόεδρε της Κυπριακής Δημοκρατίας,
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Η δικαιοσύνη μπορεί να αργεί, αλλά το έγκλημα δεν παραγράφεται. Η ειρήνη κτίζεται πάνω στη μνήμη και όχι στη λήθη. Και η μνήμη μας καλεί όλους να αναλάβουμε την ευθύνη που μας αναλογεί. Να οικοδομήσουμε και όχι να γκρεμίσουμε το μέλλον για τον τόπο μας. Να προχωρήσουμε μπροστά: με σύνεση, ομοψυχία και ενότητα ώστε να διασφαλίσουμε ένα πιο φωτεινό αύριο στα παιδιά μας. Την προοπτική απελευθέρωσης και επανένωσης του τόπου μας. Μιας Κύπρου χωρίς κατοχικά στρατεύματα, χωρίς αναχρονιστικές εγγυήσεις και επεμβατικά δικαιώματα.
Η σημερινή θλιβερή επέτειος μάς προκαλεί να αναμετρηθούμε με τη συλλογική μας συνείδηση: Που είμαστε σήμερα; Ποια διδάγματα αντλήσαμε από αυτή; Πόσο κοντά ή μακριά είμαστε από τη δικαίωση του τόπου μας; Οφείλουμε να μιλήσουμε τη γλώσσα της αλήθειας και της ευθύνης, αν θέλουμε πραγματικά οι νέοι μας να γίνουν συμμέτοχοι και γιατί όχι πρωταγωνιστές στις προσπάθειές μας. Γιατί ποιοι άλλοι εκτός από αυτούς μπορούν να αναδείξουν τις ελπίδες του αύριο.
Θέλω να σταθώ ιδιαίτερα σε αυτό το σημείο. Ο ελληνισμός μεγαλούργησε όταν ήταν ενωμένος. Όταν σε ώρες κρίσιμες παραμέρισε τις έριδες και στάθηκε με σύνεση στο ύψος της ιστορικών του καταβολών. Το σαράκι του διχασμού, δυστυχώς παραμονεύει. Και μας βρίσκει ανοχύρωτους. Δεν είναι φαινόμενο μόνο του παρελθόντος. Είναι υπαρκτό, είναι ύπουλο, είναι διαβρωτικό. Το βλέπουμε να επιστρέφει σε νέο περιτύλιγμα. Με ρητορικές μίσους. Με τοξικότητα. Με φανατισμό. Με λόγο που διχάζει και τρέφεται από τη σύγκρουση, ακυρώνοντας κάθε διάθεση σύνθεσης. Το βλέπουμε στην υπονόμευση των θεσμών, στην ισοπέδωση της αλήθειας, στην υπόσκαψη της δημοκρατίας, στον ευτελισμό του δημόσιου λόγου. Αν δεν σταθούμε απέναντι σε όλα αυτά το κόστος δεν θα είναι μόνο πολιτικό… Θα είναι υπαρξιακό. Είναι θέμα επιβίωσης του λαού και του τόπου μας.
Ο δημοκρατικός διάλογος είναι θεμέλιο της δημοκρατίας. Και χωρίς δημοκρατία, δεν υπάρχει ειρήνη, δεν υπάρχει δικαιοσύνη, δεν θα υπάρχει Κύπρος. Δεν έχουμε την πολυτέλεια γι’ αυτά. Δεν έχουμε την πολυτέλεια να αναβιώνουμε το παρελθόν μέσα από νέες μορφές διχασμού. Η ενότητα δεν μπορεί να είναι σύνθημα. Είναι πράξη πολιτικής και ηθικής ευθύνης.
Οι πολίτες, μα κυρίως οι νέοι μας, η νέα γενιά αποστρέφονται το δηλητήριο. Δεν τους αφορά το αλληλοφάγωμα. Θέλουν να δουν τον τόπο τους να προχωρά, να δημιουργεί, να προσφέρει προοπτική. Δεν θέλουν εκδίκηση. Θέλουν δικαίωμα στη ζωή, στη δημιουργία, στην εξέλιξη. Θέλουν πολιτικές που λύνουν ζητήματα. Όχι «ανακύκλωση» προβλημάτων στο βωμό του μικροπολιτικού κέρδους. Και οφείλουμε να βρούμε τους τρόπους, υπεύθυνα και σοβαρά, να σταθούμε αντάξιοι απέναντι τους.
Σε μια εποχή που ο κόσμος συγκλονίζεται από αλλεπάλληλες γεωπολιτικές κρίσεις, η «γειτονιά» μας φλέγεται, δεν έχουμε την πολυτέλεια να υπερασπιζόμαστε ιδεοληψίες και να υψώνουμε τείχη. Ο τόπος αυτός μας χρειάζεται ΜΑΖΙ. Είναι πραγματικά άδικο οι σελίδες του μέλλοντος αυτού του τόπου να στιγματιστούν από έννοιες όπως η διαίρεση, η διχοτόμηση και η αποτυχία. Ελπίδα και προοπτική οφείλουμε να δώσουμε και αυτό είναι χρέος όλων μας.
Με σεβασμό στην ιστορική αλήθεια με συλλογικότητα, ενότητα, και πολιτικό ήθος μπορούμε να εμπνεύσουμε τους νέους μας, και να κτίσουμε μαζί ένα ευοίωνο μέλλον για την Κύπρο, αντάξιο των θυσιών και των αγώνων του λαού μας. Για μια Κύπρο ελεύθερη και επανενωμένη, πρότυπο σταθερότητας για την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και στέρεη γέφυρα πολιτισμών ως το νοτιοανατολικό άκρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Κυρίες και κύριοι,
Η μνήμη δεν είναι βάρος. Είναι δύναμη. Φτάνει να την αξιοποιούμε σωστά και όχι να την εργαλειοποιούμε. Η ευθύνη για την Κύπρο του αύριο είναι συλλογική, αδιαπραγμάτευτη. Ας εργαστούμε για μια πατρίδα αντάξια του λαού μας. Της γενιάς του παρόντος και του μέλλοντος. Που αν μη τι άλλο και το δικαιούται και το αξίζει.
Σας ευχαριστώ.
