του Τάσου Μητσόπουλου
Πριν από 18 χρόνια σε ένα μικρό χωριό της πολύπαθης Βορείου Ηπείρου συντελέστηκαν γεγονότα άγνωστα στους πολλούς. Γεγονότα μεγάλης έντασης και σημασίας αφού αποτέλεσαν σε μεγάλο βαθμό τη θρυαλλίδα για το ξέσπασμα μιας γενικευμένης, λαϊκής εξέγερσης που οδήγησε τελικώς στην απελευθέρωση της χώρας από το τυραννικό κομμουνιστικό καθεστώς του Ραμίζ Αλία. Ένα καθεστώς που εγκαθιδρύθηκε στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου από τον αλήστου μνήμης Εμβέρ Χότζα και έγινε παγκοσμίως διάσημο για την στυγνότητα και τις θηριωδίες του. Πρώτα θύματα υπήρξαν οι Έλληνες της Αλβανίας που υπέστησαν συστηματικούς εξανδραποδισμούς και ανηλεείς διώξεις.
Η ιστορική μνήμη μάς γυρίζει πίσω στις 11 Δεκεμβρίου 1990. Τέσσερα παλικάρια από το χωριό Αλύκο, μη αντέχοντας άλλο την καταπίεση και την τρομοκρατία του δικτατορικού καθεστώτος, επιχείρησαν να περάσουν στην ελευθερία διαβαίνοντας τα ελληνοαλβανικά σύνορα. Εκεί όμως τους είχε στήσει καρτέρι ο θάνατος. Τα τέσσερα παλικάρια έπεσαν νεκρά από τις σφαίρες των συνοριακών φρουρών. Την επομένη συγκροτείται αυθόρμητα ένα ογκώδες συλλαλητήριο από τους κατοίκους του Αλύκου που με αυτοσχέδια ελληνικά λάβαρα στα χέρια και τα φέρετρα των τεσσάρων νεκρών, πορεύεται προς του Αγίους Σαράντα, αψηφώντας την αστυνομία, τον στρατό, τα τανκς και τον βαρύ οπλισμό που έχει επιστρατεύσει το καθεστώς.
Για πρώτη φορά μετά από 45 χρόνια σκλαβιάς αντηχούν συνθήματα αντίστασης όπως «Κάτω ο κομμουνισμός», «Αλία δολοφόνε», «Ελευθερία». Το αυθόρμητο συλλαλητήριο προσλαμβάνει απρόβλεπτες διαστάσεις. Πυκνώνει σε όγκο, με κατοίκους που προστρέχουν από τα γύρω χωριά. Σε ελάχιστο χρόνο πάνω από είκοσι χιλιάδες πολίτες, μετέχουν στο πρώτο αυτό ξέσπασμα ελευθερίας και δημοκρατίας. Η φλόγα της εξέγερσης μεταδίδεται σαν αστραπή σε άλλες περιοχές, στα χωριά της Δρόπολης αλλά και πέρα από τις μειονοτικές περιοχές της Βορείου Ηπείρου. Οι αστυνομικές και στρατιωτικές δυνάμεις ανοίγουν πυρ αδιακρίτως και πολλοί πολίτες τραυματίζονται. Όμως δεν υποχωρούν. Σε λίγες μέρες το αυταρχικό καθεστώς καταρρέει κάτω από το βάρος μιας γενικευμένης λαϊκής εξέγερσης.
Τα τέσσερα παλικάρια του Αλύκου μετατρέπονται σε σύμβολα αντίστασης και ελευθερίας. Η ίδια η αλβανική βουλή μετά την απελευθέρωση της χώρας, ανακήρυξε τα τέσσερα παιδιά σε ήρωες της Δημοκρατίας, ενώ η «Ομόνοια», η οργάνωση δηλαδή της ελληνικής εθνικής μειονότητας, ανακήρυξε την 12η Δεκεμβρίου ως μέρα αντίστασης κατά της κομμουνιστικής δικτατορίας και τιμά με εκδηλώσεις την συγκεκριμένη επέτειο. Η Βουλή των Ελλήνων έχει με έξοδά της ανεγείρει μνημείο στη μνήμη των τεσσάρων μαρτύρων της ελευθερίας στην κεντρική πλατεία του Αλύκου, η οποία μάλιστα φέρει το όνομα της πατρίδας μας αφού ονομάζεται «Πλατεία Κύπρου».
Το άρθρο αυτό αποτελεί μικρή συμβολή στη μνήμη όλων των ομογενών μας Βορειοηπειρωτών που δεινοπάθησαν στη διάρκεια της 50χρονης δικτατορίας. Που εκτελέστηκαν, που κλείστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και βασανίστηκαν, που εκτοπίστηκαν, που είδαν τις εκκλησιές τους να σφραγίζονται και να μετατρέπονται σε στάβλους και αποθήκες. Σήμερα η ελληνική μειονότητα δίνει μια άλλη, ειρηνική μάχη την οποία οφείλει να κερδίσει. Κι αν κάποτε ήθελε λεβεντιά και δύναμη ψυχής να διαβείς τα σύνορα προς την Ελλάδα σήμερα θέλει τόλμη και αρετή, θέλει ηρωισμό, να παραμείνει κάποιος στις πατρογονικές του εστίες και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις ώστε ο Ελληνισμός της Αλβανίας, με ευρωπαϊκό όραμα και προσανατολισμό, να μεγαλουργήσει και πάλι.
