του Θανάση Τσώκου
Τα μεσάνυχτα της 7ης Ιουνίου 1958 εξερράγη βόμβα κοντά στο Γραφείο Πληροφοριών του Τουρκικού Προξενείου στην Λευκωσία. Το γεγονός αυτό, προκάλεσε την “αγανάκτηση” των Τουρκοκυπρίων της Λευκωσίας, οι οποίοι επιδόθηκαν σε βανδαλισμούς και λεηλασίες εντός της Ελληνικής συνοικίας της πόλης. Περιέργως, οργανώθηκαν αστραπιαία εκδηλώσεις και στην Άγκυρα, κατά την διάρκεια των οποίων εκφωνήθηκαν πύρινοι λόγοι, ενώ κυρίαρχο ήταν το αίτημα των διαδηλωτών για διχοτόμηση της Κύπρου. Ο θλιβερός απολογισμός των επεισοδίων αυτών στην Λευκωσία, δύο νεκροί, δεκάδες τραυματίες αλλά και ο εμπρησμός πολλών ελληνικής ιδιοκτησίας υποστατικών.
Από την πρώτη στιγμή και λόγω του συντονισμού στην δράση των Τούρκων εξτρεμιστών, είχε διαφανεί, ότι τα γεγονότα ήταν προβοκατόρικα. Υποκινούμενα και ελεγχόμενα από την Άγκυρα και τους πράκτορες της στην Κύπρο. Κάτι, που είκοσι έξι χρόνια μετά, το 1984, παραδέχθηκε σε συνέντευξη του, ο τουρκοκύπριος ηγέτης Ραούφ Ντενκτάς.
Τα γεγονότα της 7ης Ιουνίου 1958, ακολούθησε κινητοποίηση των Τουρκοκύπριων εξτρεμιστών και σε άλλες περιοχές. Τα σοβαρότερα επεισόδια που έγιναν στις 8 Ιουνίου, διαδραματίστηκαν στη Λάρνακα, όπου και εκεί οι Τούρκοι επιτέθηκαν στην ελληνική συνοικία. Αποτέλεσμα, πέραν των υλικών ζημιών, να χάσουν την ζωή τους άλλοι δύο Έλληνες.
Ουσιαστικά, τα γεγονότα του Ιούνη του 1958, σηματοδοτούν την έμπρακτη και απροκάλυπτη πλέον συνεργασία και συμπόρευση, των Τουρκοκυπρίων εξτρεμιστών, με τις αγγλικές αρχές ασφαλείας και την αποικιακή κυβέρνηση. Ήταν η περίοδος, που η δράση των Τουρκοκυπρίων γίνεται απόλυτα ελεγχόμενη και καθοδηγούμενη από την Άγκυρα. Πιο οργανωμένη και πιο συστηματική. Είχε ήδη παραδοθεί η σκυτάλη από τη Βολκάν στην ΤΜΤ, της οποίας ηγούνταν αξιωματικοί του τουρκικού στρατού. Ελεγχόταν δε από το γραφείο ειδικού πολέμου του τουρκικού στρατού. Οι Τουρκοκύπριοι εξτρεμιστές και η συνεργασία τους με τις αρχές ασφαλείας ήταν ο ένας άξονας της προσπάθειας εμπλοκής των Τούρκων στη σύγκρουση των αποικιακών αρχών με την ΕΟΚΑ. Ο δεύτερος άξονας, ήταν η δημιουργία του επικουρικού σώματος της αστυνομίας, αμιγώς τουρκικού σώματος στη σύνθεσή του, και η ανατροπή των ποσοστών συμμετοχής Ελλήνων και Τούρκων στην αστυνομική δύναμη. Οι Τούρκοι της Κύπρου, μέσα από μια αγγλοτουρκική συνεργασία, έπρεπε να εξοπλιστούν, νόμιμα ή παράνομα, έτοιμοι για την επόμενη μέρα. Τη συνεργασία αυτή, κατάγγειλε με προκηρύξεις της η ΕΟΚΑ, οι οποίες κυκλοφόρησαν ευρύτατα με τίτλους «Αγγλική συνεργασία» και «Συνεργασία κατεργαρέων». Στις προκηρύξεις αυτές, γίνεται αναφορά και σε συγκεκριμένα γεγονότα αγγλοτουρκικής συνεργασίας.
Στις 9 Ιουνίου 1958, η Ελλάδα ζητά την έκτακτη σύγκληση του Συμβουλίου του ΝΑΤΟ, για την εξέταση των ανθελληνικών βιαιοπραγιών των Τούρκων στην Κύπρο.
Τα χειρότερα όμως δεν θα αργήσουν πολύ. Στις 12 Ιουνίου, κάτοικοι του χωριού Κοντεμένος, σπεύδουν στο γειτονικό χωριό Σκυλλούρα για να αποτρέψουν βίαιες επιθέσεις Τούρκων εναντίον Ελλήνων του χωριού. Συλλαμβάνονται από τους Άγγλους οι οποίοι τους επιβιβάζουν σε στρατιωτικά οχήματα και τους μεταφέρουν στο χωριό Γερόλακκος, δήθεν για ανάκριση. Από τον Γερόλακκο, τους μεταφέρουν δύο χιλιόμετρα περίπου βόρια του χωριού Κιόνελι, το οποίο ήταν αμιγώς τουρκικό χωριό. Εκεί, τους εγκαταλείπουν και αποχωρούν. Τούρκοι εξτρεμιστές, που ενέδρευαν βάσει σχεδίου στην περιοχή, σε συνεννόηση με τους Άγγλους, επιτέθηκαν στους Έλληνες με ρόπαλα, όπλα και χασαπομάχαιρα. Σφάγιασαν οκτώ και τραυμάτισαν τους υπόλοιπους.
Η μαρτυρία του Όθωνα Γιαγκουλή είναι χαρακτηριστική: «Ένας από τους Έλληνες, κατόρθωσε να διαφύγει και να φθάσει στον Γερόλακκο. Φώναζε έντρομος, ‘βοήθεια, μας σκοτώνουν οι Τούρκοι’. Αμέσως αντιληφθήκαμε τι συνέβαινε. Ως αρχηγός της πολιτοφυλακής, κάλεσα όσους είχαν τόλμη να με ακολουθήσουν και να τρέξουμε σε βοήθεια των χωριανών μας. Γεμίσαμε δύο αυτοκίνητα. Όταν φθάσαμε σχεδόν πλησίον του τόπου του σφαγιασμού, μεταξύ Γερολάκκου-Κιόνελι στην τοποθεσία ‘Άσπρες’ συναντήσαμε ένα τεθωρακισμένο το οποίο μας ανέκοψε. Μας ρώτησαν τι ζητούμε και απαντήσαμε ότι οι χωριανοί μας μεταφέρθηκαν εκεί και σφαγιάζονται από τους Τούρκους. Μας είπαν, ότι δεν συνέβαινε τίποτα και να γυρίσουμε πίσω. Κάποιος, παρατήρησε εκείνη την στιγμή, σε κοντινή απόσταση κονιορτό και κάτι που έμοιαζε με πάλη μεταξύ προσώπων. Τους αναφέραμε ότι κάτι συμβαίνει εκεί και πρέπει να τρέξουμε για βοήθεια. Τότε, προθυμοποιήθηκαν να πάνε εκείνοι…. Ο υπεύθυνος Άγγλος του τεθωρακισμένου επιστρέφοντας, μας είπε ότι στο σημείο του κονιορτού υπήρχε κοπάδι. Μετά από λίγο, ήλθε ελικόπτερο και μάζεψε τους νεκρούς και τους τραυματίες».
Τα γεγονότα του Ιούνη του 1958, είχαν σαν στόχο να περάσουν το μήνυμα, ότι Έλληνες και Τούρκοι της Κύπρου, δεν μπορούν να συνυπάρξουν μαζί. Καθώς επίσης να πλήξουν την ΕΟΚΑ, κάμπτοντας το ηθικό των Ελλήνων και εξωθώντας τον αρχηγό της, σε διμέτωπο αγώνα με την συμμετοχή και αντάρτικων ομάδων της οργάνωσης. Κάτι το οποίο δεν κατάφεραν. Για την αντιμετώπιση του τουρκικού όχλου καταρτίστηκε Ειδικό Σχέδιο Αμύνης πόλεων και χωριών. Το οποίο εφαρμόστηκε αποτελεσματικά.
Τα γεγονότα του Ιούνη του 1958 και η σφαγή των Κοντεμενιοτών, δεν έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου στις πολιτικές ηγεσίες Κύπρου και Ελλάδος. Οι οποίες, λίγους μήνες αργότερα, υπέγραφαν τις Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου. Η εφαρμογή των οποίων θα γινόταν μόνο, «μέσα στα πλαίσια ενός θετικού κλίματος που θα καθιστούσε δυνατή την θεραπεία των κατά την εφαρμογή τους μειονεκτημάτων», όπως ανέφερε εκ των υστέρων βέβαια, ο πρωτεργάτης των συμφωνιών Κ. Καραμανλής. Θετικό κλίμα δεν υπήρχε ούτε πριν, ούτε μετά τις συμφωνίες. Ο αγγλοτουρκικός παράγοντας, μέσα από μια δόλια συνεργασία, είχε προκαθορίσει το αποτέλεσμα από το 1957. Το ζητούμενο ήταν, αν η δική μας πλευρά θα κατόρθωνε να ανακόψει τα διχοτομικά αυτά σχέδια. Δυστυχώς για τον κυπριακό ελληνισμό, δεν τα κατάφερε. Με αποτέλεσμα, εξελικτικά να οδηγηθούμε στην καταστροφή του 1974.
