του Χριστόφορου Φωκαΐδη
Μάθαμε τελικά, μετά και το τηλεοπτικό debate για το Κυπριακό, ότι όταν ο κ. Λιλλήκας λέει ότι είναι εναντίον της διζωνικής (διπεριφερειακής), εννοεί ότι είναι υπέρ της πολυζωνικής (πολυπεφερειακής) ομοσπονδίας. Αυτό ήταν και το τελευταίο από τα πυροτεχνήματα του κ. Λιλλήκα σ’ αυτή την προεκλογική εκστρατεία, που έσβησε όπως όλα τα προηγούμενα, επιβεβαιώνοντας πως όταν μια πρόταση δεν έχει ουσία – παρά μόνο περιτύλιγμα – δεν αντέχει για πολύ. Είχαν προηγηθεί, θυμίζω, η πολυδιαφημιζόμενη πρόταση για το ανακλητό (που εφαρμόζεται τελικά μόνο στη Βενεζουέλα του Τσάβεζ!) και η περίφημη πρόταση για το φυσικό αέριο, που έχει απορριφθεί ως μη σοβαρή από ένα νομπελίστα και τους πιο έγκριτους καθηγητές πανεπιστημίων και ειδικούς τεχνοκράτες που διαθέτει η Κύπρος.
Δεν συνηθίζω να κάνω παραπομπές στο παρελθόν για να υποστηρίξω μια άποψη για το σήμερα και το αύριο. Όμως η πρόταση Λιλλήκα για πολυπεριφερειακή ομοσπονδία μοιάζει με πρόταση επιστροφής στο μέλλον! Κάτι παρόμοιο, δηλαδή, με τη γνωστή κινηματογραφική ταινία της δεκαετίας του ‘80 «Back to the Future». Γι’ αυτό και δεν θα επιχειρήσω να τη σχολιάσω. Θα παραθέσω απλώς απόσπασμα από τα πρακτικά της συνεδρίας του Εθνικού Συμβουλίου της 9ης Μαρτίου του 1977, στην οποία ο τότε Πρόεδρος Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ανέπτυσσε το σκεπτικό της απόρριψης της πολυπεριφερειακής ομοσπονδίας. Προς αποφυγή του ενδεχομένου να λεχθεί ότι δεν αποδίδεται ορθά το περιεχόμενο της δήλωσης λόγω επιλεκτικής χρήσης αποσπασμάτων, όπως δηλαδή υποστηρίχθηκε στην περίπτωση της αναφοράς που εμπεριέχεται στο γνωστό πλέον βιβλίο του κ. Λιλλήκα, όπου καλούσε την «ελληνοκυπριακή ηγεσία να μελετήσει το ενδεχόμενο μιας χαλαρής ομοσπονδίας» (βλ. σχετικό άρθρο γράφοντος, «Μύθοι και πραγματικότητες για την χαλαρή ομοσπονδία», 9 Σεπτ. 2012), παραθέτω αυτούσιο το απόσπασμα της δήλωσης του Μακάριου χωρίς κανένα σχόλιο. Άλλωστε μιλά από μόνη της!
«Μια πολυπεριφειακή λύσις δεν έχει ολιγώτερους κινδύνους δια διχοτόμησιν από τη διζωνικήν, διότι εφ’ όσον η τουρκοκυπριακή πλευρά απαιτεί ότι μια περιφέρεια εις τον Βορράν θα είναι ενιαία και σημαντικής εκτάσεως, ουσιαστικώς η προταθείσα πολυπεριφερειακή λύσις ισοδυναμεί εις μεγάλον βαθμόν με διζωνικήν και επιπλέον προστίθενται και μερικά καντόνια εις άλλας περιοχάς, των οποίων η συνολική έκτασις, ως ήδη έχομεν προτείνει, θα ανέρχεται εις 3% περίπου εις το Νότον, πράγμα το οποίο σημαίνει περίληψιν και ελληνικών χωρίων εις τα τοιαύτα καντόνια, τα οποία χωρία σήμερον είναι ελεύθερα. Αφ’ ετέρου τοιαύτα καντόνια παρουσιάζονται διεθνώς ως είδος γκέτος με πολύ κακήν απήχησιν. Νοείται βέβαια ότι τόσον εις περίπτωσιν πολυπεριφερειακής όσον και διζωνικής λύσεως, αι αναφερθείσαι βασικαί αρχαί (εννοεί εδώ τις 3 βασικές ελευθερίες) πρέπει να είναι απολύτως σεβασταί».
Αφού ολοκληρώνει την τοποθέτηση του ο Μακάριος ζητά τη γνώμη των μελών του σώματος συνοψίζοντας τη θέση του:
«Είναι πλέον εφικτή ή επιθυμητή πολυπεριφερειακή λύσις ή προτιμάται υπό τις περιστάσεις η διζωνική λύσις; Εάν η απάντησις εις διζωνικήν λύσιν είναι καταφατική, πού τοποθετείται η υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση περιοχήν; H ιδική μου απάντησις είναι ότι υπό τας περιστάσεις προτιμώ τη διζωνικήν λύσιν και εισηγούμαι να υποβληθή χάρτης εκ μέρους της ελληνοκυπριακής πλευράς».
Τελικά το Εθνικό Συμβούλιο, παρά τους κινδύνους, υιοθέτησε την πρόταση για διζωνική, όχι ως ιδανική λύση αλλά ως τον οδυνηρό συμβιβασμό της ελληνοκυπριακής πλευράς και κατά τον επόμενο γύρο συνομιλιών στη Βιέννη, ο τότε διαπραγματευτής Τάσσος Παπαδόπουλος υπέβαλε και χάρτη που προνοούσε διζωνική ομοσπονδία.
Δεν συμμερίζομαι την άποψη ότι μια θέση πρέπει να γίνεται δεκτή επειδή την υιοθέτησε ο Μακάριος ή ο οποιοσδήποτε στο παρελθόν. Θεωρώ ότι τα δεδομένα θα πρέπει πάντα να αξιολογούνται χωρίς δογματισμούς στον παρόντα χρόνο λαμβάνοντας υπόψη και ενδεχόμενες νέες εξελίξεις. Προϋπόθεση μιας τέτοιας αξιολόγησης, ωστόσο, είναι η ιστορική γνώση. Δεν μπορείς να παρουσιάζεις ως νέα ιδέα κάτι που έχει συζητηθεί και απορριφθεί ήδη από το 1977. Και δεν μπορείς, βεβαίως, να επικαλείσαι τις υποθήκες οποιουδήποτε διαστρεβλώνοντας την ιστορική αλήθεια, για να νομιμοποιήσεις μια πολιτική θέση.
Σε μια εποχή κρίσης αξιοπιστίας της πολιτικής, είναι καλό να θυμόμαστε την εύστοχη παρατήρηση του Αμερικανού δημοσιογράφου George Will, ο οποίος είχε πει κάποτε πως «τα λόγια ενός πολιτικού δεν φανερώνουν την ιδέα που έχει για το θέμα του αλλά την ιδέα που έχει για το ακροατήριο του».
