του Χριστόφορου Φωκαΐδη
Σε άρθρο μου λίγες μέρες μετά την ανακοίνωση του πορίσματος Πολυβίου για το Μαρί έγραφα τα ακόλουθα: «Τι γίνεται όταν η μη ανάληψη πολιτικής ευθύνης δεν οδηγεί σε άμεσες και επαρκείς πολιτικές συνέπειες που θα αποκαθιστούν το έλλειμμα εμπιστοσύνης της κοινωνίας; Σε μια τέτοια περίπτωση, η πολιτική ευθύνη μεταφέρεται σωρευτικά (εκ των πραγμάτων και συμψηφιστικά) στις επόμενες εκλογές»…«Πώς μεταφράζεται όμως το κόστος της παράτασης που το προεδρικό σύστημα εξασφαλίζει προς την κυβέρνηση; (τα κοινοβουλευτικά συστήματα προσφέρουν άμεση θεσμική διέξοδο μέσω πρόωρων εκλογών, αν η κυβέρνηση απωλέσει την εμπιστοσύνη του κοινοβουλίου). Η μελέτη ανάλογων κυβερνητικών κρίσεων σε περιπτώσεις άλλων χωρών οδηγεί στο συμπέρασμα πως τα κυβερνητικά κόμματα προσπαθούν να κερδίσουν χρόνο για να αποκαταστήσουν τις απώλειες ενώ συχνά τροχοδρομούν διαδικασίες για αλλαγή ηγεσίας/υποψηφίου στις επόμενες εκλογές. Έτσι το κόμμα προσπαθεί να αποστασιοποιηθεί από τις ευθύνες της κυβέρνησης, η οποία αναλαμβάνει το πολιτικό κόστος αποχωρώντας».
Το ΑΚΕΛ δεν αποκηρύσσει την πολιτική του
Αν ευσταθούν τελικά οι πληροφορίες ότι ο κ.Χριστόφιας δεν θα είναι υποψήφιος για δεύτερη θητεία, το ΑΚΕΛ θα ακολουθήσει τη συμβατική κομματική λογική, όπως προκύπτει μέσα από την εμπειρική έρευνα. Αυτό που σίγουρα δεν θα κάνει το ΑΚΕΛ, και αυτό έγινε σαφές από τον Γενικό Γραμματέα του κόμματος, είναι να αποστασιοποιηθεί από τα πεπραγμένα και την πολιτική της κυβέρνησης Χριστόφια. Με συνέντευξη του στη Χαραυγή το Μεγάλο Σάββατο, o Άντρος Κυπριανού, όπως γράφει η εφημερίδα, έστειλε «το ξεκάθαρο μήνυμα πως το ΑΚΕΛ δεν θα αποκηρύξει την πολιτική του, είτε στο Κυπριακό, είτε στα θέματα της εσωτερικής διακυβέρνησης, χάριν των όποιων συνεργασιών ενόψει προεδρικών εκλογών».
Όπως επανέλαβε και αυτή τη βδομάδα ο Γενικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ, ο κ. Χριστόφιας δεν θα πάρει αποφάσεις μόνος του, όπως δεν πήρε και το 2008! Είναι πολύ σημαντική αυτή η δήλωση. Το 2008 ο κ. Χριστόφιας ήταν Γενικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ. Ούτως ή άλλως, δεν είχε πολιτική νομιμοποίηση να πάρει αποφάσεις μόνος του, ακόμα και αν δεχθούμε ότι ηγεμόνευε το κόμμα. Γιατί όμως ο Άντρος Κυπριανού κάνει αυτή τη σύγκριση; Γιατί υποβιβάζει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στη θέση κομματικού στελέχους σήμερα; Αν ο όποιος Πρόεδρος της Δημοκρατίας αποφάσιζε να επαναδιεκδικήσει τη θέση, θα μπορούσε να το πράξει, με την πολιτική νομιμοποίηση που το προσφέρει η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας, όπως εκφράζεται μέσα από τη δημοκρατική βούληση του λαού, που δίνει στον εκάστοτε πρόεδρο την εντολή να κυβερνήσει, όχι για να υπηρετήσει το όποιο κόμμα αλλά το σύνολο των πολιτών.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πράττοντας αυτό ο Γενικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ, θέλει να προστατέψει τον κ. Χριστόφια. Αν, για να θυμηθούμε τον Max Weber, η νομιμοποίηση μιας δημοκρατικής διακυβέρνησης είναι ανάλογη της εμπιστοσύνης των πολιτών προς τους θεσμούς και της τήρησης των υποχρεώσεων από εκείνους που υπηρετούν τους θεσμούς, τότε ο θεσμός του Προέδρου της Δημοκρατίας, δεν μπορεί να προσφέρει αυτή τη στιγμή ανάλογη πολιτική νομιμοποίηση στον Δημήτρη Χριστόφια. Και αυτό το γνωρίζουν στο ΑΚΕΛ. Γι’ αυτό και αναλαμβάνει το κόμμα να προσφέρει νομιμοποίηση στις όποιες επιλογές του Δημήτρη Χριστόφια, μεταφέροντας όμως την ίδια ώρα την πολιτική ευθύνη της διακυβέρνησης Χριστόφια εξ ολοκλήρου στο κόμμα.
Κύπρος και ΑΚΕΛ: Ιδιαίτερες περιπτώσεις αλλά για πόσο ακόμα;
Αυτό δεν είναι, βεβαίως, παράδοξο για όσους μελετούν την πολιτική ιστορία του ΑΚΕΛ. Ερευνητές πάντως που ασχολούνται με θέματα συγκριτικής πολιτικής στο πεδίο των κομμουνιστικών κόμματων στην Ευρώπη, σημειώνουν την «ιδιαιτερότητα» του κυπριακού μοντέλου. Οι Dunphy και Bale στο άρθρο τους «Red flag still flying: Explaining AKEL-Cyprus’s communist anomaly», στο έγκυρο επιστημονικό περιοδικό Party Politics (Vol.13, No.3, 2007) θέτουν εύστοχα, υπό μορφή επιλογικού τίτλου, το ερώτημα «Cyprus and AKEL: Special cases, but for how long?” Θα ήταν επιστημονικά ατεκμηρίωτο και πολιτικά αφελές να θεωρεί κανείς ότι το ΑΚΕΛ θα πάψει στο ορατό μέλλον να αποτελεί το μεγάλο κόμμα της αριστεράς στην Κύπρο. Το ερώτημα αφορά το κατά πόσο το ΑΚΕΛ θα συνεχίσει να αποτελεί μια «ιδιαίτερη» περίπτωση διατηρώντας τον ιδεολογικοπολιτικό χαρακτήρα που έχει σήμερα. Ο Γιώργος Χαραλάμπους, στο άρθρο του «The Strongest Communists in Europe: Accounting for AKEL’s Electoral Success» (Journal of Communist Studies and Transition Politics, Vol.23, No.3), αναλύοντας τους παράγοντες αυτής της «ιδιαιτερότητας», στρέφεται κυρίως στην εσωτερική συγκρότηση και στη δομική λειτουργία του κόμματος.
Είναι αυτό ακριβώς που θέλει πρωτίστως να προστατέψει το ΑΚΕΛ και είναι γι’ αυτό που δεν πρόκειται ποσώς να αποστασιοποιηθεί από τον κ. Χριστόφια (και όχι απλώς επειδή εξακολουθεί αναντίλεκτα να διαδραματίζει ηγετικό ρόλο στο κόμμα). Είναι για τους ίδιους λόγους που ο κ. Χριστόφιας δεν ήταν ποτέ πολιτικά δυνατό να παραιτηθεί μετά το Μαρί. Όπως και τότε έγραφα, «αυτό που απειλείται είναι κάτι υπέρτερο από το πρόσκαιρο πολιτικό κόστος. Είναι η ίδια η ιδεολογικοπολιτική συγκρότηση και η φυσιογνωμία του κόμματος, και άρα η ίδια η πολιτική λειτουργία του ΑΚΕΛ, όπως τη ξέρουμε σήμερα» (άρθρο, «Γιατί δεν θα παραιτηθεί ο Πρόεδρος Χριστόφιας»).
Με αυτά τα δεδομένα, μπορεί εύλογα να αναρωτηθεί κανείς με ποιο τρόπο θα επιχειρήσει το ΑΚΕΛ, να πραγματοποιήσει διάλογο για διερεύνηση συνεργασιών με όλα τα υπόλοιπα κόμματα. Πλην του ΔΗΣΥ, βεβαίως, που όπως τονίζει στη συνέντευξη του στη Χαραυγή ο Άντρος Κυπριανού, έχει υποψήφιο και συνεπώς «δεν υπάρχει αντικείμενο για συζήτηση». Δηλαδή, να υποθέσουμε ότι ο αν Συναγερμός δεν είχε υποψήφιο, θα συζητούσε και με αυτόν το ΑΚΕΛ;
Αν ισχύει όμως, αυτό καθίσταται πέρα για πέρα προφανές πως κριτήριο για τη διεξαγωγή του διαλόγου δεν είναι ο υποψήφιος αλλά οι προγραμματικές συγκλίσεις. Για το ΑΚΕΛ δεν έχει σημασία αν θα είναι ο κ. Χριστόφιας, ο κ. Κυπριανού, ο κ. Κατσουρίδης, ο κ. Καζαμίας ή οποιασδήποτε άλλος του ΑΚΕΛ. Όλοι αυτοί είναι ΑΚΕΛ και το ΑΚΕΛ έχει μια πολιτική. Μια πολιτική που κρίθηκε όχι στη θεωρία αλλά στην πράξη και την οποία, όπως με πρωτοσέλιδο πρόβαλε η Χαραυγή, δεν πρόκειται να αποκηρύξει.
Τρίτος κοινός υποψήφιος;
Είναι εφικτό να βρεθεί κάποιος τρίτος κοινός υποψήφιος με τα κόμματα του ενδιάμεσου χώρου; Υπάρχει άραγε τρόπος να βρεθούν συγκλίσεις μεταξύ της εφαρμοσμένης πολιτικής που το ΑΚΕΛ, σε κάθε περίπτωση δεν πρόκειται να αποκηρύξει και των κομμάτων που διαφωνώντας με αυτή την πολιτική εγκατέλειψαν την κυβέρνηση; Μπορεί κανείς να φανταστεί κοινό υποψήφιο του ΑΚΕΛ και κόμματος/των της αντιπολίτευσης να καλείται να απαντήσει κατά πόσο έπραξαν σωστά τα κόμματα της αντιπολίτευσης, όταν ζητούσαν την παραίτηση Χριστόφια μετά το Μαρί, με ψήφισμα της βουλής;
Δυστυχώς, για το ΑΚΕΛ, οι απόπειρες να τετραγωνιστεί ο κύκλος τερματίστηκαν το 1882, όταν ο μαθηματικός Ferdinand von Lindemann απέδειξε ότι δεν είναι δυνατή η επίλυση του προβλήματος. Έκτοτε, στη νεωτερική εποχή, όσοι επιχειρούν κάτι ανάλογο απλά στρέφονται ενάντια στη λογική. Στην πολιτική αυτό μεταφράζεται σε απαξίωση. Και όταν γίνεται συστηματικά και επί μακρόν οδηγεί εν τέλει σε κρίση της ίδιας της δημοκρατίας.
