Ομιλία Προέδρου του Δημοκρατικού Συναγερμού κ. Αβέρωφ Νεοφύτου στο 2ο ετήσιο μνημόσυνο του αείμνηστου Γλαύκου Κληρίδη
«Σε ανθρώπους που στάθηκαν γενναίοι με έργα, με έργα αρμόζει να εκφραστούν και οι τιμές»
Ο Γλαύκος Κληρίδης, ήταν ένας γενναίος άνθρωπος. Γενναίος στο φρόνημα αλλά και στα έργα. Γι’ αυτό, και όπως εύγλωττα σημειώνει ο Περικλής, με έργα θα πρέπει να του αποδοθούν οι τιμές, για όσα πολλά μας κατέλειπε ως πολύτιμη πολιτική παρακαταθήκη.
Κύριε Πρόεδρε,
Πανιερότατε,
Αγαπητές φίλες και φίλοι,
Είναι εξαιρετικά δύσκολο να πει κανείς ότι πρέπει, για να μνημονεύσει μια προσωπικότητα τόσο πληθωρική, τόσο μοναδική, όσο αυτή του Γλαύκου Κληρίδη.
Και είναι δύσκολο να αποδώσει δίκαιο φόρο τιμής και ευγνωμοσύνης σε ένα ηγέτη που για 50 τόσα χρόνια ταύτισε τη ζωή του με την ίδια τη νεότερη ιστορία της πατρίδας και με τον αγώνα της για σωτηρία.
Πιο δύσκολο απ’ όλα όμως, είναι να διακρίνει και να αναδείξει κανείς στην ηγεσία του Γλαύκου Κληρίδη, όχι αυτό που αναντίλεκτα την καθιστά χαρισματική. Αλλά κάτι πέρα απ’ αυτό. Τους ηγέτες που έχουν χάρισμα τους μνημονεύουν οι άνθρωποι και ενίοτε τους καταγράφει η ιστορία. Τους ηγέτες όμως που διαμορφώνουν την ιστορία, τους μνημονεύουν πρώτα οι ιστορικοί και μετά οι άνθρωποι.
Γι’ αυτό και ίσως αρκετά χρόνια μετά το θάνατο τους, το μέγεθος ή η ιστορική σημασία του έργου και της προσφοράς τους, να μην γίνεται εύκολα αντιληπτό από πολλούς.
Ένας τέτοιος ηγέτης είναι, φίλες και φίλοι , ο Γλαύκος Κληρίδης. Ένας αληθινός ηγέτης, που μπορούσε να διακρίνει, «το ποδοβολητό της Ιστορίας».
Ένας πολιτικός ηγέτης που μπορούσε να μεταφράσει το πνεύμα της εποχής του και να το μετουσιώσει σε πολιτική. Που μπορούσε να διακρίνει με παραδειγματική διορατικότητα τους σκοπέλους, να αποφύγει την πλάνη του λαϊκισμού, και να καθοδηγήσει το λαό με ορθοφροσύνη στο δρόμο του εθνικού συμφέροντος. Ένας πραγματικός ηγέτης για τον οποίο η πατρίδα ήταν λόγος ύπαρξης.
Εμείς στον Δημοκρατικό Συναγερμό το γνωρίζουμε πολύ καλά, γιατί αυτή την πολιτική κληρονομιά κουβαλούμε, την πολιτική κληρονομιά του ιδρυτή μας Γλαύκου Κληρίδη, όπως πολύ καθαρά έχει αποτυπωθεί και στην ιστορική Ιδρυτική μας Διακήρυξη του 1976.
«Ένας πολιτικός, γράφει η Ιδρυτική Διακήρυξη του Δημοκρατικού Συναγερμού, οφείλει να ακολουθεί στις σχέσεις του με το λαό, την πολιτική της αλήθειας και της ειλικρίνειας. Δεν έχει το δικαίωμα να επηρεάζεται ούτε από τα συναισθήματα του, ούτε από την κοινή γνώμη… Πρέπει να έχει το θάρρος να λέγει την αλήθεια και να ακούει τις ύβρεις… Τίποτε δεν υπάρχει ωραιότερο από το να αντιμετωπίζει κανείς την κοινή γνώμη, όταν πρόκειται ακριβώς να πατάξει τη δημαγωγία και όταν ακόμα πρόκειται να διακινδυνεύσει τη δημοτικότητά του για να υποστηρίξει το συμφέρον της πατρίδας»
Αυτή είναι η πολιτική κληρονομιά του Γλαύκου Κληρίδη, φίλες και φίλοι.
Μια κληρονομιά που όσο ποτέ άλλοτε έχουμε ανάγκη σήμερα. Σε μια εποχή που δοκιμάζεται η πολιτική. Σε μια εποχή που τα αποθέματα εμπιστοσύνης των πολιτών προς τους θεσμούς και το πολιτικό σύστημα εξαντλούνται.
Σήμερα, λοιπόν, όσο ποτέ άλλοτε έχουμε ανάγκη να προτάξουμε αυτή την πολιτική παράδοση ως καθημερινό εργαλείο στην άσκηση πολιτικής. Έχουμε ανάγκη να θυμηθούμε το ήθος του Γλαύκου Κληρίδη, το ήθος της αλήθειας και της ειλικρίνειας στις σχέσεις μας με το λαό. Το ήθος του μέτρου, της συνέπειας και της ανθρωπιάς, που χαρακτήρισε όλη του τη ζωή. Αλλά και το ήθος ενός ριζοσπάστη πολιτικού, που δεν δείλιασε ποτέ να συγκρουστεί με κατεστημένα. Που δεν δείλιασε να πάει κόντρα στο ρεύμα, προκειμένου να υπηρετήσει τις αρχές του, αλλά και αυτό που θεωρούσε ότι εξυπηρετούσε το συμφέρον του τόπου.
Κυρίες και κύριοι,
Αν ανατρέξει κανείς σε όλη την ιστορική διαδρομή του Γλαύκου Κληρίδη, μπορεί εύκολα να διαπιστώσει πως αυτό το ήθος, για το οποίο έχω μόλις αναφερθεί, τον συνοδεύει σε όλη του τη δράση.
Και αυτό γίνεται αντιληπτό από τα πρώτα κιόλας εφηβικά του χρόνια, όταν ο Γλαύκος Κληρίδης, αμφισβητώντας τη χρήση της καθαρεύουσας έρχεται σε σύγκρουση με το συντηρητικό εκπαιδευτικό σύστημα της εποχής του. Το θέμα γίνεται είδηση στον τύπο που κάνει λόγο για το «μικρό επαναστάτη», ενώ ο πατέρας του, μετά απ’ αυτό, τον στέλνει στην Αγγλία για να συνεχίσει τις σπουδές του.
Και εκεί όμως το ανήσυχο πνεύμα του Γλαύκου Κληρίδη δεν θα επαναπαυθεί στην άνεση και την ασφάλεια των φοιτητικών εδράνων. Όταν ξεσπά ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, από τους πρώτους σπεύδει να καταταγεί στις τάξεις της Βρετανικής Βασιλικής Αεροπορίας, για να πολεμήσει υπέρ των υψηλών ιδανικών της ελευθερίας και της δημοκρατίας.
Ενημερώνοντας τον πατέρα του για την απόφαση του, του εξηγεί πως δεν θα είχε κανένα νόημα η συνέχιση των νομικών σπουδών, γιατί αν οι Γερμανοί κέρδιζαν τον πόλεμο και κατακτούσαν την Ευρώπη, δεν θα υπήρχε δημοκρατία για να την υπηρετήσει ασκώντας το δικηγορικό επάγγελμα.
Η αίσθηση της ατομικής ευθύνης έναντι της ιστορίας, είναι πράγματι εντυπωσιακή στην περίπτωση του Γλαύκου Κληρίδη. Ίσως γι’ αυτό και δεν δείλιασε ποτέ μπροστά στο θάνατο. Κατάφερε να επιβιώσει μετά από κατάρριψη του αεροσκάφους στο οποίο υπηρετούσε, πέφτοντας τραυματισμένος με αλεξίπτωτο στη Γερμανία, όπου και συλλαμβάνεται. Στην Κύπρο θεωρείται νεκρός από την οικογένεια του και οι εφημερίδες της εποχής κάνουν λόγο για ήρωα που με τη θυσία του υπέρ της ελευθερίας ανέδειξε και το δίκαιο αίτημα των Ελλήνων της Κύπρου για ένωση με την Ελλάδα.
Και πράγματι αυτός ήταν ο πόθος τότε των Ελλήνων Κυπρίων, λίγα μόνο χρόνια προτού ξεκινήσει ο επικός εκείνος αγώνας της ΕΟΚΑ. Ο νεαρός τότε δικηγόρος Γλαύκος Κληρίδης, είχε επιστρέψει μετά το τέλος του Πολέμου, για μικρό χρονικό διάστημα στην Κύπρο προκειμένου να βοηθήσει τον πατέρα του στο δικηγορικό γραφείο της οικογένειας. Σκοπός του όμως ήταν να επιστρέψει και να εργαστεί επαγγελματικά στην Αγγλία, όπου εν τω μεταξύ είχε γνωρίσει και νυμφευθεί την παντοτινή έκτοτε σύντροφο και αφοσιωμένη συνοδοιπόρο στη πολυκύμαντη ζωή του, Λίλλα-Ειρήνη. Στη Λίλλα και στην μονάκριβη του κόρη Καίτη, ο Γλαύκος Κληρίδης βρίσκει τη νηνεμία και τη γαλήνη, στο διάβα μιας πολυτάραχης και περιπετειώδους διαδρομής.
Η έναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ αποτελεί κομβικό σημείο για τη μετέπειτα ζωή του. Εντάσσεται αμέσως στις τάξεις της Οργάνωσης και με το ψευδώνυμο «Υπερείδης» αναλαμβάνει σημαντικές μυστικές αποστολές, καθώς και την υπεράσπιση των μελλοθάνατων αγωνιστών στα βρετανικά στρατοδικεία.
Η συνείδηση του δεν του επιτρέπει να επιστρέψει πίσω στην Αγγλία, όπως ήταν το αρχικό του σχέδιο.
«Έχοντας πολεμήσει κατά των βαρβαροτήτων των Ναζί, για την ελευθερία του κόσμου, δεν μπορούσα να παραμείνω απαθής», όπως ο ίδιος ομολογεί, «μπροστά στην καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών στη δική μου χώρα».
Η εξέλιξη του επικού αγώνα, δεν κατέληξε στην Ένωση, όπως ήταν ο αρχικός στόχος. Η νέα Κυπριακή Δημοκρατία, καλείται να επιβιώσει σε δύσκολες συνθήκες ενός έντονου ανταγωνισμού ξένων δυνάμεων στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου, αλλά και μιας απρόθυμης συγκατοίκησης από τις δύο κοινότητες, που έπρεπε να συνεργαστούν στο πλαίσιο ενός δικοινοτικού κράτους.
Ο Γλαύκος Κληρίδης, με το διορατικό του πνεύμα, διαβλέπει από νωρίς τους κινδύνους. Διακηρύττοντας το περίφημο «πατρός τε και μητρός τε και των άλλων προγόνων απάντων τιμιότερον εστίν η πατρίς», συντάσσεται με την υποψηφιότητα του Αρχιεπίσκοπου Μακαρίου, που στις πρώτες Προεδρικές εκλογές έχει ως ανθυποψήφιο τον πατέρα του, Ιωάννη Κληρίδη, που υποστηρίζεται από τις δυνάμεις που εναντιώνονται στις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου.
Ο Κληρίδης, ως Υπουργός Δικαιοσύνης για ένα μεταβατικό διάστημα και στη συνέχεια ως πρώτος Πρόεδρος της Βουλής διακρίνεται ως η φωνή της σύνεσης, της μετριοπάθειας του ρεαλισμού. Προειδοποιεί για τις συνέπειες του διχασμού ανάμεσα στους Έλληνες της Κύπρου, αλλά και για την ανάγκη συνεργασίας ανάμεσα στις δύο κοινότητες.
Ως διαπραγματευτής της Ελληνοκυπριακής πλευράς, την περίοδο που επακολούθησε των διακοινοτικών ταραχών, ο Κληρίδης επιδεικνύει άριστες διαπραγματευτικές ικανότητες. Με ρεαλισμό, αποφασιστικότητα και επιμονή, επιτυγχάνει το 1973 συμφωνία βελτιωμένης Ζυρίχης, που αν γινόταν αποδεκτή, θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί τα όσα τραγικά δυστυχώς επακολούθησαν στη συνέχεια.
Το πραξικόπημα, η εισβολή, η κατοχή, ο ξεριζωμός, η προσφυγιά, το δράμα των αγνοουμένων.
Αυτή την πραγματικότητα καλείται προσωπικά να διαχειριστεί ο Γλαύκος Κληρίδης, ως προεδρεύων της Δημοκρατίας μετά το πραξικόπημα.
Και παρά τις άδικες σε βάρος του επικρίσεις, παραλαμβάνει χάος και παραδίδει κράτος, όπως εύστοχα σημείωσε στη Βουλή ο Τάσσος Παπαδόπουλος.
Ο Γλαύκος Κληρίδης βρέθηκε είναι αλήθεια πολλές φόρες στην πολιτική του διαδρομή, στόχος άδικων επιθέσεων. Παρέμεινε πάντοτε όμως ψύχραιμος και ευπρεπής, αποφεύγοντας τον κατήφορο της διαβολής και της συκοφαντίας.
Με την ίδρυση του Δημοκρατικού Συναγερμού ανοίγει μια νέα σελίδα στην πολιτική ιστορία του τόπου. Ο Γλαύκος Κληρίδης δεν δημιουργεί απλώς ένα κόμμα. Μετασχηματίζει μια ολόκληρη παράταξη. Μια παράταξη που κουβαλούσε μια αγωνιστική εθνικόφρονα παράδοση, μια παράταξη που βίωσε όπως όλη η Κύπρος, το διχασμό.
Με το ιστορικό αυτό του επίτευγμα, ο Γλαύκος Κληρίδης κάνει πράξη την πολιτική εθνικής συμφιλίωσης, που πρώτος διακήρυξε ο Μακάριος. Συμβάλλει στην εμπέδωση της δημοκρατίας και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μια ρεαλιστική, και εθνικά υπεύθυνη γραμμή στο Κυπριακό, που έκτοτε χαρακτήριζε την πολιτική του Συναγερμού.
Λίγοι ηγέτες έχουν τη δυνατότητα, να ηγηθούν με την επιτυχία που το έπραξε ο Κληρίδης μιας παράταξης σε ένα τόσο δύσκολο πολιτικό περιβάλλον. Ελάχιστοι, είναι αυτοί που μπορούν, όπως έπραξε ο Κληρίδης, όχι μόνο να ηγηθούν αλλά να ηγηθούν μετασχηματίζοντας το δομικό πλαίσιο στο οποίο δρουν, αλλάζοντας την εξέλιξη της ιστορίας.
Και αυτό επανέλαβε και αργότερα ο Κληρίδης, όταν κλήθηκε να κυβερνήσει τη χώρα. Μετά από πολλά χρόνια υπεύθυνης αντιπολίτευσης η περίοδος διακυβέρνησης Κληρίδη, σφραγίζει την ιστορία της Κύπρου, πετυχαίνοντας αυτό που άλλοι θεωρούσαν μέχρι τότε ακατόρθωτο. Πετυχαίνοντας τον μεγαλύτερο πολιτικό και διπλωματικό θρίαμβο από την ίδρυση της Δημοκρατίας, που δεν ήταν άλλος από την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε..
Από πολύ νωρίς ο Κληρίδης είχε διακηρύξει την πίστη του στη διαδικασία ενοποίησης της Ευρώπης αλλά και στον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της Κύπρου. Όχι μόνο γιατί θεωρούσε ότι η Κύπρος ανήκει ιστορικά και πολιτισμικά στην Ευρώπη, αλλά και γιατί πίστευε πως η Ενωμένη Ευρώπη θα μπορούσε να συμβάλει εποικοδομητικά στη λύση του Κυπριακού.
Όπως τόνιζε σε μια συνέντευξη από το 1991, αν οι λαοί της Ευρώπης, παρά τους πολέμους μεταξύ τους, που στοίχησαν τη ζωή σε εκατομμύρια ανθρώπους, μπορούν να ζουν σε μια Ενωμένη Ευρώπη, χωρίς να εγκαταλείπουν την εθνική τους ταυτότητα, το ίδιο μπορούν και οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι.
Ο Γλαύκος Κληρίδης πέτυχε να εντάξει την Κύπρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως ήταν στρατηγικός του στόχος. Δυστυχώς, όμως, δεν πρόλαβε να δει το όραμα του να ολοκληρώνεται με την επανένωση της πατρίδας, σε συνθήκες ειρηνικής συμβίωσης για όλους τους νόμιμους κατοίκους της.
Αυτό το όραμα παραμένει σε μας ως ιστορική υποχρέωση και οφειλή. Οφειλή απέναντι στην πατρίδα, έχοντας ως πυξίδα την πολιτική παρακαταθήκη που μας κατέλειπε ο Γλαύκος Κληρίδης.
Μια πολιτική παρακαταθήκη προσήλωσης στο εθνικό συμφέρον, ορθολογισμού και γενναιότητας.
Κυρίες και κύριοι,
Θα μπορούσε να μιλά κανείς για ώρες ατέλειωτες για τον ηγέτη, τον πολιτικό, τον άνθρωπο Γλαύκο Κληρίδη. Και για πολύ περισσότερες γι’ αυτή την πολύτιμη πολιτική κληρονομιά που μας έχει αφήσει. Για τις ιδέες, τις αρχές, τις πολιτικές του αρετές.
Είμαι βέβαιος όμως πως αυτό που θα τον ευχαριστούσε περισσότερο θα ήταν να ακολουθούσαμε το παράδειγμα του. Να υιοθετούσαμε το ήθος της ευθύνης, του μέτρου, της συνέπειας και της αλήθειας.
Μα πάνω απ’ όλα, αυτό που θα ήθελε να δει περισσότερο ο Γλαύκος Κληρίδης, θα ήταν το όραμα του για μια επανενωμένη Κύπρο να γίνεται πραγματικότητα. Μια επανενωμένη Κύπρο, δημοκρατική και ευημερούσα, να αναπτύσσεται και να προοδεύει ως πλήρες μέλος της μεγάλης Ευρωπαϊκής οικογένειας. Αυτό ήταν το ανεκπλήρωτο του όραμα, επειδή αγάπησε την Κύπρο ως μια δεύτερη κόρη και που τη θεωρούσε ως η «αγιωτέρα των άλλων προγόνων απάντων».
Αυτό θα ήταν το καλύτερο μνημόσυνο για το Γλαύκο Κληρίδη. Αυτό, είμαι σίγουρος, είναι που του αρμόζει περισσότερο απ’ όλα. Όπως αρμόζει, κατά τον Περικλή, «σε ανθρώπους που στάθηκαν γενναίοι με έργα, με έργα να τους εκφράζονται και οι τιμές».
Αιωνία ας είναι η μνήμη του.
