Επιμνημόσυνος Λόγος του Προέδρου του Δημοκρατικού Συναγερμού κ. Αβέρωφ Νεοφύτου στο ετήσιο μνημόσυνο του Πρώτου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, αείμνηστου Αρχιεπισκόπου και Εθνάρχου Μακάριου Γ’
Αγαπητέ Πρόεδρε της Κυπριακής Δημοκρατίας,
Πανιερώτατε,
Εκλεκτοί παρευρισκόμενοι,
Αγαπητοί φίλοι και φίλες,
Βρισκόμαστε σήμερα εδώ, στην Ιερά Μονή Κύκκου, για να αποτίσουμε φόρο τιμής στη μνήμη και την πολυεπίπεδη προσφορά του Αρχιεπισκόπου και Εθνάρχη Μακαρίου Γ’.
Στέκομαι σήμερα εδώ με αισθήματα βαθύτατου σεβασμού.
Και συνάμα αυτογνωσίας για το εθνικό χρέος και την ευθύνη που όλοι έχουμε έναντι του τόπου.
Δεν είναι εύκολη αποστολή – για τον όποιο ομιλητή – να αναφερθεί στον βίο και το έργο του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Το οποίο συνιστά ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας της χώρας μας.
Ο Μακάριος υπήρξε μια σπάνια και χαρισματική προσωπικότητα. Από αυτές που δεν πλάθονται από την εξέλιξη της Ιστορίας, αλλά που την σχηματίζουν και την καθορίζουν οι ίδιοι.
Ένα φτωχόπαιδο από την Παναγιά της Πάφου που επέλεξε από πολύ νεαρή ηλικία να ακολουθήσει με αφοσίωση τον δρόμο των γραμμάτων και της διακονίας.
Ακολούθως η θαυμαστή ιερατική του πορεία, τον έφερε στην κορυφή της εκκλησιαστικής ιεραρχίας, διατελώντας προκαθήμενος της Εκκλησίας της Κύπρου για 27 συναπτά έτη.
Αναδιοργάνωσε την Εκκλησία της Κύπρου και ανοικοδόμησε ναούς και μοναστήρια.
Το αστείρευτο και αξιοθαύμαστο φιλανθρωπικό του έργο στην Κύπρο και το εξωτερικό, καθώς και το ιεραποστολικό του έργο στην Αφρική, τον κατέστησαν μια από τις πλέον σεβάσμιες και διεθνώς αποδεκτές φυσιογνωμίες της εποχής.
Πρώτος εισήγαγε την μορφή της σύγχρονης Ιεραποστολικής δράσης που προετοιμάζει από τον τοπικό πληθυσμό ιθαγενείς κληρικούς και κατηχητές.
Η δημιουργία της Πατριαρχικής Ιερατικής Σχολής στην Κένυα, που φέρει το όνομα του, αποτελεί πνευματικό κόσμημα για τη σύγχρονη Ιεραποστολή και παράδειγμα προς μίμηση για την ειρηνική συμβίωση των λαών.
Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος αποτέλεσε τον θρησκευτικό και πνευματικό ηγέτη του κυπριακού ελληνισμού σε μια εποχή που ο λαός μας αγωνιζόταν για την αποτίναξη του αγγλικού ζυγού και διετέλεσε πολιτικός αρχηγός του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα 55-59.
Ενός ένδοξου αγώνα που κατέληξε στην ανεξαρτησία και την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Διετέλεσε πρώτος, και επί 17 συναπτά έτη, Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η γέννηση και τα πρώτα δύσκολα βήματα του νεοσύστατου κυπριακού κράτους, η κοινωνική και οικονομική πρόοδος που βίωσε στη συνέχεια και η ανάπτυξη, έχουν ταυτιστεί με τη ζωή και το όνομα του.
Και μετέπειτα κατέβαλε σημαντικές προσπάθειες για να ξεπεραστούν τα νομικά κενά και να αυξηθεί η λειτουργικότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Δυστυχώς, οι επιβουλές της Τουρκίας και η δράση ακραίων στοιχείων δεν το επέτρεψαν. Την κορύφωση των εντάσεων και της συνταγματικής κρίσης, ακολούθησαν 3 μόλις χρόνια μετά την ανακύρηξη της Κυπριακής Δημοκρατίας, τα γεγονότα των Ματωμένων Χριστουγέννων του 1963 και η κλιμάκωση των διακοινοτικών ταραχών.
Απροκάλυπτα πλέον, η Τουρκία εκμεταλλεύεται την κατάσταση, μεθοδεύοντας τους μετέπειτα σχεδιασμούς της.
Παρά ταύτα, και μετά το 1963 η Κυπριακή Δημοκρατία παραμένει το διεθνώς αναγνωρισμένο κράτος. Παρόλες τις δυσκολίες, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος συνέχισε να αγωνίζεται για την ειρηνική επίλυση των διαφορών μεταξύ ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων και το 1972, με διαπραγματευτή τον Γλαύκο Κληρίδη, έφτασε πολύ κοντά σε συμφωνία για ουσιαστική βελτίωση των Συμφωνιών Ζυρίχης – Λονδίνου.
Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος αγαπήθηκε όσο ελάχιστοι ηγέτες από τον λαό του, αλλά και πολεμήθηκε με φανατισμό από τους αντιπάλους του.
Ο Μακάριος αγωνίστηκε με πάθος και με τόλμη για αυτά που θεωρούσε αυτονόητα. Για την επιβίωση του κυπριακού ελληνισμού. Σπάνια στη παγκόσμια ιστορία, ηγέτες συγκεντρώνουν τη λαϊκή υποστήριξη που απολάμβανε ο Μακάριος σε καιρούς δύσκολους και ταραγμένους.
Απέκτησε όμως και αντιπάλους χωρίς φραγμούς και αναστολές. Οι οποίοι χρησιμοποίησαν κάθε μέσο, θεμιτό και αθέμιτο, για να τον πολεμήσουν. Η κορύφωση της δράσης τους υπό τον μανδύα της εθνικής δημαγωγίας, μαζί με τις επιβουλές της ξενοκίνητης Χούντας, οδήγησαν στο προδοτικό πραξικόπημα που έδωσε την αφορμή στην Τουρκία για να εισβάλει στην Κύπρο. Και βιώνουμε ακόμη και σήμερα την εθνική τραγωδία.
Εκλεκτοί παρευρισκόμενοι,
Φίλες και φίλοι,
Αν κάτι διέκρινε τον Εθνάρχη Μακάριο περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, αυτό ήταν η οξεία αντίληψη της ιστορίας και η αγωνία του για τη φυσική και εθνική επιβίωση του λαού μας. Από νωρίς είχε αντιληφθεί ότι η συνέχιση της εθνικής διχόνοιας μεταξύ των ελληνοκυπρίων, αλλά και οι συγκρούσεις μεταξύ των δύο κοινοτήτων, θα κρατούσαν ανοικτή για πάντα την πόρτα του ολέθρου και της καταστροφής.
Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, μετά την εθνική τραγωδία του 74, έθεσε ως πρώτη προτεραιότητα την επούλωση των πληγών της καταστροφής που άφησε πίσω του ο Αττίλας και η βίαιη διχοτόμηση της πατρίδας μας.
Η ενότητα στο εσωτερικό μέτωπο αποτελούσε τότε, όπως και σήμερα, απαραίτητη προϋπόθεση για δικαίωση των αγώνων μας και διασφάλιση συνθηκών ασφάλειας. Και αυτό έπραξε και ο Εθνάρχης Μακάριος προσφέροντας κλάδο ελαίας σε αυτούς που έστρεψαν τα όπλα εναντίον του. Γνωρίζοντας ότι σημαντικότερο όλων μετά από εθνικές καταστροφές, είναι η συναίνεση και η εθνική ενότητα.
Αντιλήφθηκε ότι βασική προϋπόθεση για την επιβίωση του κυπριακού ελληνισμού ήταν η στοχοπροσύλωση σε εφικτούς και όχι εύηχους στόχους. Και καθόρισε ένα ρεαλιστικό πλαίσιο διεκδίκησης για την απαλλαγή της Τουρκικής κατοχής και τη λύση του Κυπριακού προβλήματος στα πλαίσια μιας Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας.
Ένα πλαίσιο, το οποίο περιγράφει μέχρι σήμερα τις βασικές αρχές λύσης του Κυπριακού Προβλήματος, όπως αυτό καταγράφεται στις Συμφωνίες Κορυφής Μακαρίου-Ντενκτάς και Κυπριανού-Ντενκτάς, στα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας, την Συμφωνία της 8ης Ιουλίου 2006 και το Κοινό Ανακοινωθέν της 11ης Φεβρουαρίου 2014.
Η συνειδητή επιλογή του εφικτού, έναντι του ευκταίου, βοήθησε στην κατανόηση των θέσεων και των ανησυχιών μας από τη διεθνή κοινότητα.
Σταθερός συμπαραστάτης του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, αποτέλεσε το σύνολο της τότε πολιτικής ηγεσίας. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου, ότι όλοι οι μετέπειτα Πρόεδροι της Κυπριακής Δημοκρατίας συνέχισαν να διαπραγματεύονται στην ίδια βάση αρχών. Αναζητώντας λύσεις μέσα από τον διεκδικητικό ρεαλισμό που εξασφαλίζει αξιόπιστη διπλωματία και κτίζει συμμαχίες στο εξωτερικό, και συνάμα συνθέτει θέσεις και πολιτικές που προάγουν την απαραίτητη ενότητα στο εσωτερικό.
Ως ελάχιστο φόρο τιμής, οφείλουμε όλοι μας να παραδειγματιστούμε και να αντλήσουμε πολύτιμα διδάγματα από τη ζωή και την πορεία του Εθνάρχη Μακαρίου. Συμπεράσματα που θα μας δώσουν δύναμη στις δύσκολες ημέρες που διανύουμε αλλά και που θα αποτελέσουν πολύτιμο φάρο και οδηγό για τις προκλήσεις που έπονται.
Ο Εθνάρχης Μακάριος αποτέλεσε φάρο αγωνιστικότητας για τα εθνικά δίκαια του λαού μας. Συνέδεσε το όνομα του, όχι μόνο με τους δεδομένους και αδιαμφισβήτητους του αγώνες για δικαίωση του κυπριακού ελληνισμού, αλλά και με την επίγνωση της αναγκαιότητας για χάραξη μιας ρεαλιστικής και εθνικά ωφέλιμης πορείας.
Και αν πρέπει κάτι να κρατήσουμε από την ιστορία και τη σοφία των ηγετών μας, είναι τις δύσκολες αποφάσεις που κλήθηκαν – και δεν δείλιασαν να πάρουν – για να ξεπεράσουν εμπόδια που φάνταζαν ανυπέρβλητα.
Πρέπει να διδαχθούμε από την ιστορία μας, αλλά και να παραδειγματιστούμε από τα λάθη μας. Οφείλουμε να εκτιμήσουμε την αξία της συνεννόησης, της συνεργασίας και της διαβούλευσης και να αναλογιστούμε τον όλεθρο στον οποίο μπορεί να μας οδηγήσει η διχόνοια και οι συγκρούσεις.
Αγαπητοί Φίλοι και Φίλες,
Σήμερα διανύουμε ακόμη μια κρίσιμη περίοδο για το εθνικό μας ζήτημα.
Σε αυτή τη δύσκολη χρονική στιγμή, απαιτείται να βάλουμε την Κύπρο πάνω από κομματικές ιδεολογίες, αντλώντας παραδείγματα από την ιστορία μας.
Χρειαζόμαστε συνεργασία και ενότητα, όχι διχασμό. Μετριοπάθεια, όχι φανατισμό. Απαιτείται πραγματισμός, όχι δογματισμός.
Πρέπει όλοι μας, να στηρίξουμε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στη μεγάλη εθνική προσπάθεια που καταβάλλει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Για την επίτευξη μιας αμοιβαία αποδεκτής λύσης, βασισμένης στα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας και τις Συμφωνίες Κορυφής. Η οποία θα επανενώνει τον λαό και την πατρίδα. Που θα σέβεται όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις βασικές ελευθερίες και θα ανοίγει μια νέα σελίδα ελπίδας και προοπτικής για ελληνοκύπριους και τουρκοκύπριους.
Αντιμετωπίζουμε με συγκρατημένη αισιοδοξία την πρόοδο που έχει επιτευχθεί σε αριθμό κεφαλαίων στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Αναγνωρίζουμε παράλληλα όμως και τις σημαντικές διαφορές σε ουσιώδη κεφάλαια που πρέπει να γεφυρωθούν.
Οι δυσκολίες που παραμένουν σε σημαντικά κεφάλαια, όπως το περιουσιακό, το εδαφικό και τα θέματα ασφάλειας, είναι καθοριστικής σημασίας. Χωρίς την γεφύρωση τους δεν μπορούμε να καταλήξουμε σε μια βιώσιμη και λειτουργική λύση.
Εμείς, θεωρούμε αυτονόητο ότι σε μια ενωμένη, ευρωπαϊκή Κύπρο, το σύνολο των πολιτών της θα πρέπει να απολαμβάνουν τις ίδιες βασικές ελευθερίες και δικαιώματα που απολαμβάνει ο κάθε ευρωπαίος πολίτης.
Καλούμε, λοιπόν, την ηγεσία της τουρκοκυπριακής κοινότητας και την Τουρκία να επιδείξουν έμπρακτα την πολιτική τους βούληση για επίλυση του Κυπριακού.
Μια χώρα στην οποία παραβιάζονται βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, μια χώρα που εξακολουθεί να κατέχει δια της βίας ευρωπαϊκό έδαφος, δεν μπορεί να ελπίζει σε συνέχιση της ευρωπαϊκής της πορείας.
Εμείς αναζητούμε μια λύση που θα είναι βιώσιμη, λειτουργική και που θα επιτρέπει στην Ενωμένη Ομοσπονδιακή Κύπρο να λειτουργεί ισότιμα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τα γεγονότα που εξελίσσονται στην Τουρκία μας προβληματίζουν. Πέραν των σοβαρών εσωτερικών ζητημάτων που βγήκαν στην επιφάνεια τις τελευταίες ημέρες με την εκδήλωση του πραξικοπήματος, φαίνεται ότι στην ευρύτερη γειτονιά μας συγκρούονται ακόμη μια φορά στρατηγικά συμφέροντα σημαντικών χωρών που διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στη διεθνή πολιτική σκηνή.
Όλα αυτά, χρήζουν σοβαρότατης αξιολόγησης από την δική μας πλευρά. Αλλά παράλληλα, αποτελούν και ένα ισχυρό επιχείρημα προς όλους όσους εμπλέκονται στη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού, ότι στην ενωμένη Κύπρο του αύριο, δεν έχουν θέση, ούτε ξένοι στρατοί ούτε αναχρονιστικά συστήματα εγγυήσεων.
Αγαπητοί φίλοι και φίλες,
Είμαστε αποφασισμένοι να εξαντλήσουμε κάθε περιθώριο προκειμένου να ευοδωθεί αυτή η προσπάθεια. Το χρωστάμε στον τόπο μας.
Το Κυπριακό έχει μπει σε ένα πολύ μεγαλύτερο γεωπολιτικό πλαίσιο. Δεν έχει θέση το άλυτο Κυπριακό στο σύγχρονο κόσμο.
Και χρειάζεται να αγωνιστούμε όλοι μαζί για να πετύχουμε την επανένωση και την απελευθέρωση των μεγάλων δυνατοτήτων της μικρής μας χώρας.
Θα πρέπει – και έτσι υπαγορεύει το εθνικό καλό – ενωμένοι να αγωνιστούμε για την επανένωση της χώρας μας.
Όπως ακριβώς θα ήθελε ο Εθνάρχης Μακάριος. Όπως ακριβώς επιτάσσει το ιστορικό χρέος μας.
Αυτό θα αποτελέσει, πιστεύω, και το καλύτερο μνημόσυνο για τη ζωή και το έργο του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου.
Σας ευχαριστώ.
