του Αβέρωφ Νεοφύτου
Η ενέργεια είναι ίσως ο πιο ζωτικός τομέας στην παγκόσμια οικονομία. Το θέμα της ενέργειας είναι ένα εξ ίσου πολύ σημαντικό ζήτημα και για την Ευρώπη. Τη στιγμή αυτή η Ευρώπη είναι όμηρος στα χέρια της Ρωσίας όσον αφορά την παροχή υγραερίου και κατ’ επέκταση την παροχή ενέργειας. Ιδιαίτερα Ευρωπαϊκές χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ, οι οποίες κατάφεραν να ανεξαρτητοποιηθούν από την πρώην Σοβιετική Ένωση, νιώθουν να παραμένουν για μια ακόμη φορά ομηροποιημένες στην Ρωσία για την ενέργεια τους. Και είναι προτεραιότητα της Ευρώπης να απεγκλωβιστεί από την Ρωσική ενεργειακή ομηρία.
Μια χώρα η οποία εκμεταλλεύεται αποθέματα υδρογονανθράκων αναβαθμίζει ταυτόχρονα και την πολιτική της θέση. Ένα μικρό κράτος, όπως είναι η Κύπρος, το πιο ισχυρό ατού που διαθέτει είναι η απόλυτη διαφάνεια και η αντικειμενικότητα στις διαδικασίες για τα ζητήματα υδρογονανθράκων.
Ενώ η χώρα μας διαθέτει 13 υποθαλάσσια οικόπεδα, όσα αποθέματα υδρογονανθράκων και αν βρεθούν, θα πρέπει να βρεθεί και ο κατάλληλος τρόπος ώστε τα αποθέματα αυτά να γίνουν εμπορεύσιμα και να φτάσουν στις αγορές. Δεν θα έχει καμία σημασία η ποσότητα των αποθεμάτων εάν δεν εξασφαλισθεί η πρόσβαση στις αγορές. Ας δούμε ποιες είναι οι πιθανές επιλογές της χώρας μας στον τομέα αυτό:
-
Με υποθαλάσσιο αγωγό να μεταφερθούν στο Ισραήλ, και από το Ισραήλ μέσω χερσαίου αγωγού να μεταφερθούν στην Τουρκία, δια μέσου της Συρίας, και να ενωθεί με δίκτυο αγωγών το οποίο θα μπορεί να τα μεταφέρει στην Ευρώπη. Το σενάριο αυτό στην παρούσα φάση είναι ανέφικτο, λαμβάνοντας υπόψη τις κακές διμερείς σχέσεις Ισραήλ και Τουρκίας, και που όσο περνά ο καιρός χειροτερεύουν.
-
Με υποθαλάσσιο αγωγό να μεταφερθούν τα αποθέματα στην Κύπρο και ακολούθως με άλλο υποθαλάσσιο αγωγό να μεταφερθούν στην Τουρκία, όπου και πάλι θα ενωθεί με δίκτυο αγωγών για μεταφορά στις Ευρωπαϊκές αγορές. Στην παρούσα φάση και αυτό το σενάριο είναι ανέφικτο λόγω της ύπαρξης του εθνικού μας προβλήματος.
-
Με υποθαλάσσιο αγωγό να μεταφέρουμε τα αποθέματα στην Κύπρο και με άλλο υποθαλάσσιο αγωγό να τα μεταφέρουμε στην Ελλάδα. Και από εκεί με χερσαίο αγωγό να τροφοδοτείται η Ευρώπη. Το σενάριο αυτό, με τα σημερινά δεδομένα, είναι και τεχνικά ανέφικτο και οικονομικά ασύμφορο.
-
Με υποθαλάσσιο αγωγό να μεταφέρουμε τα αποθέματα στην Κύπρο σε τερματικό υγροποίησης, από όπου το υγροποιημένο αέριο θα μπορεί να εξάγεται σε γειτονικές χώρες όπως Ελλάδα, τα νησιά της Μεσογείου και Ιταλία, ενώ ακόμα σε μορφή LNG μπορεί να φτάνει μέχρι τις αγορές της Ασίας και της Αμερικής. Με βάση τα δεδομένα που έχουμε ενώπιον μας, τις ισχύουσες πρακτικές και τις διεθνείς σχέσεις μεταξύ των χωρών της περιοχής, αυτό είναι το μόνο ρεαλιστικό σενάριο που μπορεί να λειτουργήσει.
Άρα είναι πάρα πολύ σημαντικό να αποφασισθεί η σωστή στρατηγική που θα πρέπει να ακολουθήσουμε εξ αρχής. Τόσο για την κατασκευή του υποθαλάσσιου αγωγού, όσο και για την κατασκευή του χερσαίου τερματικού. Και θα πρέπει να λάβουμε τα μέτρα μας ώστε με τις αποφάσεις μας αυτές να μη δημιουργήσουμε ακόμα ένα μονοπώλιο, ούτε στην περίπτωση του υποθαλάσσιου αγωγού, αλλά ούτε και στην περίπτωση του χερσαίου τερματικού. Η ανάθεση των δύο αυτών σημαντικών υποδομών μονοπωλιακά σε οποιανδήποτε μεμονωμένη εταιρία θα είναι άκρως λανθασμένη και θα θέσει τα γεωστρατηγικά και οικονομικά συμφέροντα της χώρας μας σε κίνδυνο.
Ερχόμαστε τώρα στο θέμα της αδειοδότησης των οικοπέδων. Ο πιο σημαντικός παράγοντας που θα πρέπει να διαφυλαχθεί είναι το θέμα της αξιοπιστίας. Όταν έχεις να κάνεις με παγκόσμιους κολοσσούς, δεν μπορείς να παίζεις με αδιαφανείς διαδικασίες και με συναντήσεις πίσω από κλειστές πόρτες. Όλα θα πρέπει να γίνονται με βάση τις νόμιμες διαδικασίες που υπάρχουν, σε συνθήκες πλήρους διαφάνειας.
Η επίκληση άλλων λόγων για να αλλοιωθούν οι διαδικασίες δεν είναι γνώρισμα σύγχρονων και δημοκρατικών χωρών. Είναι απλά ένα άλλοθι που χρησιμοποιούν χώρες που δεν έχουν αναπτυγμένους τους δημοκρατικούς θεσμούς και διαδικασίες.
Τα συμβόλαια που χρησιμοποιούνται σήμερα για την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων είναι τα SPA (Sharing Production Agreement). Και αυτά είναι συμβόλαια που για να είναι σε θέση να τα ελέγξει ένας οργανισμός είναι απαραίτητη προϋπόθεση να υπάρχει μια γερή τεχνοκρατική βάση, ιδιαίτερα για να πραγματοποιεί αναλύσεις και έλεγχο στις δαπάνες και να λαμβάνει υπόψη τις διεταιρικές συναλλαγές (intercompany transactions) και χρεώσεις.
Με βάση στοιχεία που είδαν το φως της δημοσιότητας, και δεν έχουν διαψευσθεί από τους αρμοδίους, το συμβόλαιο με την Noble Energy είναι διάρκειας 25 χρόνων με προοπτική ανανέωσης για άλλα 10 χρόνια. Το 55% των εσόδων θα πηγαίνει απευθείας για απόσβεση των επενδύσεων και για τα κόστη της εξόρυξης. Από το υπόλοιπο 45% των εσόδων, η Κύπρος θα λαμβάνει μερίδιο κλιμακωτά αναλόγως της μέσης ημερήσιας παραγωγής, με ελάχιστο ποσοστό 55% για τα πρώτα 0 με 150 εκατομμύρια κυβικά πόδια μέχρι 80% για μέση ημερήσια παραγωγή πέραν των 900 εκατομμυρίων ποδών.
Με βάση τα στοιχεία αυτά όσο πιο γρήγορα γίνει η απόσβεση και όσο ψηλότερη είναι η μέση ημερήσια παραγωγή, τόσο μεγαλύτερο θα είναι και το μερίδιο που θα λάβει η Κύπρος. Αντιθέτως, όσο περισσότερο διαρκέσει η απόσβεση της επένδυσης και όσο χαμηλότερη είναι η παραγωγή, τόσο μεγαλύτερο θα είναι το όφελος της Noble. Δυστυχώς στην περίπτωση μας, οι δύο αυτές παράμετροι ελέγχονται πλήρως από την εταιρία, χωρίς να έχει λόγο η χώρα μας. Άρα η εταιρία θα προτιμήσει να αποσβέσει την αρχική επένδυση όσο πιο αργά γίνεται, με τη μίνιμουμ δυνατή μέση ημερήσια παραγωγή ώστε να μεγιστοποιήσει τα οικονομικά οφέλη της.
Εάν κάποιος εξετάσει τις τότε συνθήκες, που τα αποθέματα στην Κυπριακή Δημοκρατία των κοιτασμάτων Tamar και Leviathan ήταν άγνωστα, το SPA με ποσοστά 55% στην Κυπριακή Δημοκρατία και 45% στην εταιρία, εκείνο τον καιρό το συμβόλαιο θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως ένα καλό συμβόλαιο. Με τα σημερινά δεδομένα και τις πιο ακριβείς εκτιμήσεις για το κυπριακό οικόπεδο 12 Αφροδίτη, και με δεδομένα τα αποθέματα φυσικού αερίου στο Leviathan, δεν είναι και μια τόσο καλή συμφωνία. Αυτό φαίνεται αν συγκρίνουμε τα ποσοστά που λαμβάνουν κυβερνήσεις άλλων χωρών που έχουν παρόμοιες συμφωνίες SPA. Για παράδειγμα η Λιβυή λαμβάνει κατά μέσο όρο ποσοστό 88%, η Νορβηγία λαμβάνει κατά μέσο όρο ποσοστό 77%, η Αίγυπτος λαμβάνει κατά μέσο όρο 75,5%, η Συρία, το Τουρκμενιστάν και το Μπαγκλαντές κατά μέσο όρο 74%, 71% και 70% αντίστοιχα. Από τους αριθμούς και μόνο είναι εύκολο να αντιληφθούμε πως το ποσοστό που θα λαμβάνει η Κύπρος είναι κατά πολύ χαμηλότερο.
Η κυβέρνηση στο θέμα του φυσικού αερίου επικαλείται λόγους εθνικής ασφάλειας και συμφερόντων για παράκαμψη των διαφανών διαδικασιών. Έχουμε όμως τη ξεκάθαρη θέση ότι ακριβώς για λόγους εθνικής ασφάλειας και συμφερόντων επιβάλλεται να διασφαλίσουμε ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΕΣ και ΔΙΑΦΑΝΕΙΣ διαδικασίες που θα διασφαλίζουν τα μάξιμουμ οικονομικά και άλλα συμφέροντα του τόπου. Εάν μέσα από αυτές τις διαδικασίες κάποια εταιρία με προέλευση χώρα σημαντικής στρατηγικής σημασίας δεν είναι στις επιτυχούσες, τότε και μόνο τότε η πολιτεία θα μπορούσε να εξετάσει αυτή την περίπτωση. Αφού θα έχει εν τω μεταξύ τις οικονομικές προτάσεις που συμφέρουν στον τόπο. Και άρα η οποιαδήποτε παρέκκλιση για σκοπούς εθνικών συμφερόντων θα μπορεί να γίνει χωρίς οικονομικές εκπτώσεις και με θυσία των οικονομικών μας συμφερόντων.
