του Κωνσταντίνου Πετρίδη
Πριν λίγες μέρες είχα την τιμή να παρακολουθήσω στις Βρυξέλλες μια διάλεξη που έδωσε ο κ. Πισσαρίδης σε τεχνοκράτες της Ε.Ε με τίτλο “Πολιτικές στην αγορά εργασίας σε καιρούς κρίσεων”.
Μεταξύ άλλων, ο κ. Πισσαρίδης ανάφερε ότι οι κυβερνητικές πολιτικές στην αγορά εργασίας σε περιόδους κρίσεων θα πρέπει να στοχεύουν πρώτιστα στο να διατηρήσουν την εργοδότηση των πιο ηλικιωμένων εργαζομένων παρά να μειώσουν την ανεργία των νέων. Εξήγησε ότι τα σχέδια πρόωρης αφυπηρέτησης που εφαρμόστηκαν την δεκαετία του 80 σε πολλές χώρες της Ευρώπης ως μέτρα αντιμετώπισης της ανεργίας δεν έφεραν κανένα αποτέλεσμα. Αντίθετα, οδήγησαν στην κατακόρυφη αύξηση του κόστους των συντάξεων. Οι πιο μεγάλοι σε ηλικία εργάτες αποχώρησαν για πάντα από την αγορά εργασίας με αποτέλεσμα να μειώσουν σημαντικά την κατανάλωση τους. Η συνολική πτώση της παραγωγής και κατανάλωσης στην οικονομία λόγω της εξόδου των πιο ηλικιωμένων από την αγορά, και η πτώση της αποτελεσματικότητας της παραγωγής λόγω της απώλειας της πείρας τους, είχε σαν αποτέλεσμα την προσαρμογή της αγοράς εργασίας στα νέα αυτά δεδομένα και την διατήρηση της ανεργίας στα ίδια ακριβώς ψηλά επίπεδα με πριν. Ο κ. Πισσαρίδης εξήγησε επίσης ότι η οριστική έξοδος των πιο ηλικιωμένων από την αγορά εργασίας, συνεπάγεται πιο σημαντικά κοινωνικά προβλήματα από την καθυστέρηση της εργοδότησης των νέων. Πρότεινε ότι οι πολιτικές του κράτους δεν θα πρέπει να στοχεύουν στην αντικατάσταση των πιο ηλικιωμένων εργατών με τους πιο νέους. Αντίθετα, σε καιρούς κρίσεων το κράτος θα πρέπει να δώσει κίνητρα στους νέους να παραμείνουν στην εκπαίδευση για να αποκτήσουν τα εφόδια που θα τους βοηθήσουν να εργοδοτηθούν πιο αποτελεσματικά στο μέλλον.
Ρώτησα τον κ. Πισσαρίδη αν η λογική του ότι η έξοδος των ηλικιωμένων από την αγορά εργασίας δεν φέρνει αποτέλεσμα στην μείωση της ανεργίας των νέων μπορεί να αποτελέσει επιχείρημα για αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης σε καιρούς μη κρίσεων. Η απάντηση ήταν σαφής: ¨Ναι, θα το συνιστούσα ανεπιφύλακτα”.
Προβληματίστηκα. Διάβασα περισσότερο. Μελέτες, από άλλους ακαδημαϊκούς, σε διάφορες χώρες. Όντως η ιδέα ότι η αποχώρηση των πιο ηλικιωμένων καταπολεμά την ανεργία των νέων ήταν διαδεδομένη στο παρελθόν. Την τελευταία δεκαετία τουλάχιστον, αυτή η αντίληψη έχει αλλάξει αφού εμπειρικά αυτές οι πολιτικές ουδέν αποτέλεσμα έφεραν. Οι οικονομολόγοι ονομάζουν αυτή την προσέγγιση ως ” πλάνη του όγκου εργασίας” γιατί θεωρείται ως πλάνη το να θεωρείς ότι αν ένα μέρος του εργατικού δυναμικού εξέλθει της αγοράς εργασίας απλά θα αντικατασταθεί. Ο όγκος εργασίας δεν είναι στατικός ή δεδομένος αλλά αναπροσαρμόζεται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το Βέλγιο, μια χώρα με διαχρονικά υψηλό ποσοστό ανεργίας των νέων που για αντιμετώπιση της, διατηρούσε πάντα την χαμηλή ηλικία συνταξιοδότησης και παρείχε διαχρονικά κίνητρα συνταξιοδότησης των πιο ηλικιωμένων. Η ανεργία των νέων παράμενε όμως σε υψηλά επίπεδα, σταθερά κοντά στο 20% ενώ το κράτος κατάντησε ένα από τα πιο χρεωμένα στην Ευρώπη και λόγω της επιβάρυνσης των δημοσίων οικονομικών από τις γρήγορες συντάξεις. Πρόσφατη μελέτη του ΔΝΤ, συμπεραίνει ότι “δεν μπορέσαμε να διαπιστώσουμε οιαδήποτε θετική σχέση μεταξύ της αφυπηρέτησης των πιο ηλικιωμένων και της ανεργίας των νέων. Αντίθετα, διαπιστώσαμε μια αρνητική σχέση η οποία καταδεικνύει ότι και οι νέοι και οι ηλικιωμένοι εργάτες είναι ευαίσθητοι στον επιχειρηματικό κύκλο”.
Είχα αρχίσει να πείθομαι. Ο νομπελίστας και η πλειοψηφία των σοβαρών οικονομολόγων και μελετών συμφωνούν ότι το όριο αφυπηρέτησης δεν σχετίζεται με την ανεργία των νέων. Αντίθετα φαίνεται ότι την ανεργία τον νέων την επηρεάζουν παράγοντες όπως το εκπαιδευτικό σύστημα, η ανισορροπία μεταξύ προσόντων και αναγκών της οικονομίας, το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και τα κίνητρα ή αντικίνητρα που δημιουργεί, η φορολογία κλπ. Κατά συνέπεια, το μόνο αποτέλεσμα που φέρνει σχετικά γρήγορη έξοδος των ηλικιωμένων από την αγορά εργασίας είναι την αύξηση του κόστους των συντάξεων. Την δυσβάστακτη αύξηση δεδομένου και ότι στην Ευρώπη στο παρόν σε κάθε συνταξιούχο αναλογούν 4 εργαζόμενοι ενώ σε 40 χρόνια η αναλογία θα είναι ένα προς δύο. Η αύξηση των ορίων αφυπηρέτησης μάλλον καλό θα κάνει στην οικονομία.
Η πεποίθηση μου αυτή όμως δεν έμελλε να διαρκέσει παρά μόνο για 2 μέρες. Μέχρι που είδα στις ειδήσεις τον αναπληρωτή Κυβερνητικό Εκπρόσωπο να απαντάει στην κριτική της αντιπολίτευσης για την αύξηση της ανεργίας. Με περίσσια σιγουριά μας πληροφόρησε ότι “η επέκταση των ορίων αφυπηρέτησης θα στερήσει χιλιάδες θέσεις εργασίας από άνεργους και ιδιαίτερα νέους”. Προβληματίστηκα ξανά. Η αυστηρότητα και η βεβαιότητα στον τόνο της φωνής του κ. Χριστοφίδη δεν άφηνε περιθώριο. Αυτός πρέπει να ξέρει καλύτερα.
