του Χριστόφορου Φωκαΐδη
Όσοι έχουν παρακολουθήσει τη διάσκεψη τύπου του Πρόεδρου της Δημοκρατίας για το Κυπριακό, αν δεν έχουν απογοητευτεί οικτρά, τότε θαρρώ πως έχουν πάψει πλέον να πιστεύουν στην πολιτική. Και εννοώ την πολιτική ως την κινητήρια δύναμη προόδου, αναδημιουργίας και αλλαγής.
Δεν θα προχωρήσω σε αξιολογική κρίση των όσων έχει πει Πρόεδρος. Αυτά έχουν λεχθεί και έχουν σχολιαστεί επαρκώς. Θα επικεντρωθώ σ’ αυτό για το οποίο δεν μίλησε: για το όραμα και τη στρατηγική για το αύριο. Αλλά κυρίως για την απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορεί να υπάρξει όραμα και στρατηγική: την ηγεσία.
Κανένας εθνικός στόχος δεν μπορεί να επιτευχθεί αν δεν υπάρχει μια μεγάλη ιδέα που να εμπνέει και να κινητοποιεί τους πολίτες. Αν δεν υπάρχει, μια συλλογική προοπτική που να συνέχει τις ατομικές προσπάθειες. Εδώ λοιπόν είναι ο ρόλος της πολιτικής. Και εδώ κρίνεται η κάθε πολιτική ηγεσία.
Μπορεί η χιλιοειπωμένη θέση, ότι το κλειδί της λύσης βρίσκεται στην Άγκυρα, να είναι ορθή αλλά δεν αρκεί απλώς η διαπίστωση. Μπορεί να είναι μια βολική διαπίστωση, υπό την έννοια ότι υποβαθμίζει τις ευθύνες της δικής μας ηγεσίας. Είναι όμως ταυτόχρονα και μια διαπίστωση που γινόμενη πλέον πεποίθηση, έχει σταδιακά και νομοτελειακά, οδηγήσει σε μια μοιρολατρική αποδοχή ενός αναπόφευκτου «πεπρωμένου». Αν ο ηττημένος θα θανατωθεί, τότε τουλάχιστον ας πεθάνει με το κεφάλι ψηλά!
Και όμως ο ένδοξος θάνατος, στην ελληνική ιστορική διαδρομή, δεν ήταν ποτέ συνυφασμένος με την παθητική παράδοση. Ούτε, βεβαίως η ιστορία αποτελεί μια αναπόφευκτη νομοτέλεια. Οι άνθρωποι μπορεί να μη καθορίζουν οι ίδιοι τις συνθήκες μέσα στις οποίες δρουν, όμως είναι αυτοί που γράφουν την ιστορία τους. Αν λοιπόν έχει σημασία η πολιτική, είναι γιατί ακριβώς συνιστά τη διαδικασία εκείνη που μπορεί να οργανώσει την ανθρώπινη πρωτοβουλία για να διαμορφώσει το μέλλον. Που μπορεί να εμπνεύσει και να καθοδηγήσει μια κοινωνία για την επίτευξη μεγάλων εθνικών στόχων.
Αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση σήμερα και στο Κυπριακό. Η χάραξη μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής, χωρίς ιδεοληψίες και δογματισμούς, που θα οικοδομηθεί στη βάση μιας νέας εθνικής συναίνεσης, έχοντας υπόψη τα σημαντικά νέα δεδομένα που έχουν διαμορφωθεί. Καμιά λύση δεν μπορεί να εξευρεθεί αν δεν υπακούει στους κανόνες του ρεαλισμού αλλά και καμιά λύση δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή από το λαό αν δεν απαντά στις βασικές του ανησυχίες.
Αυτό προϋποθέτει ηγεσία. Ποια είναι όμως εκείνα τα γνωρίσματα που μπορούν να προσδώσουν εχέγγυα επιτυχίας σε μια ηγεσία; Κατά τον Χέγκελ, ένας ηγέτης θα πρέπει να μπορεί να «αρθρώσει σε λέξεις τη βούληση της εποχής του, να υποδείξει στην εποχή του ποια είναι η βούληση της και να την υλοποιήσει». Ακόμα και αν κανείς δεν μπορεί να ορίσει την εποχή του, θα πρέπει να μπορεί να την κατανοήσει. Θα πρέπει να διαθέτει την «εμπειρογνωμοσύνη» του Πλάτωνα για να μπορεί ως καλός κυβερνήτης να διαβάζει σωστά τις εναλλαγές των καιρών. Όχι να μεταλλάσσεται αλλά να αλλάζει προσαρμοζόμενος στις νέες συνθήκες. Όχι να συμβιβάζεται για χάριν της εξουσίας αλλά να συνθέτει ιδέες και απόψεις για χάριν του εθνικού καλού.
Βιογράφοι μεγάλων πολιτικών ηγετών και ιστορικοί έχουν αναδείξει πολλές φορές το γεγονός ότι οι επιτυχημένοι ηγέτες είναι αυτοί που έχουν μάθει να ακούν την αντίθετη άποψη και που στο περιβάλλον τους έχουν συχνά ανθρώπους που διαφωνούν μαζί τους (βλ. Eliot Cohen). Αν ο ηγέτης μιας παράταξης μπορεί με επιτυχία να συνθέσει διαφορετικές θέσεις εντός της παράταξής του, συνάγεται λογικά πως το ίδιο μπορεί να πράξει σε ένα πιο πλουραλιστικό (εξ ορισμού) σώμα όπως είναι η κοινωνία.
Αυτό μας φέρνει όμως στο τελευταίο και ενδεχομένως πιο κρίσιμο γνώρισμα της ηγεσίας. Η δυνατότητα υλοποίησης μιας στρατηγικής. Πολλοί μπορεί να έχουν τη δυνατότητα να εκφράσουν τις ανησυχίες του λαού. Μερικοί εξ αυτών, ίσως, να είναι σε θέση να συνθέσουν διαφορετικές ιδέες προκειμένου να διαμορφώσουν μια συνεκτική στρατηγική. Λίγοι όμως είναι αυτοί που διαθέτουν, ταυτόχρονα, και τον ακατάπαυστο ζήλο του ηγέτη, που δεν δειλιάζει μπροστά στον κίνδυνο, που ξέρει να μεγιστοποιεί το όφελος από κάθε ευκαιρία, που έχει στο γενετικό του κώδικα το ακατάλυτο πείσμα του νικητή.
Και επειδή η πράξη είναι το κριτήριο της αλήθειας, ο καθένας κρίνεται όχι από τον έπαινο που ο ίδιος αποδίδει στον εαυτό του αλλά από τα έργα του. Το θέμα, συνεπώς, δεν είναι ο ισχυρισμός του κ. Χριστόφια ότι πολλοί ξένοι ηγέτες ευνοούν την επανεκλογή του! Αυτό θα περιμένουμε να μας το αναλύσει. Ποιοι και πώς τον ευνοούν; Το θέμα είναι ποια επιρροή έχει ο ίδιος σ’ αυτούς. Αρκεί κανείς να προβληματιστεί μόνο στο εξής: Κατά τη διάρκεια της Κυπριακής Προεδρίας στην Ε.Ε., καμιά σύνοδος αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων δεν θα πραγματοποιηθεί στην Κύπρο. Κι’ όμως με πρόσκληση του Νίκου Αναστασιάδη, περισσότεροι από τους μισούς, που ανήκουν στον Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, θα είναι στην Κύπρο για το Συνέδριο του ΕΛΚ που θα φιλοξενήσει ο Δημοκρατικός Συναγερμός!
