του Θανάση Τσώκου
Η τουρκική εισβολή στην Κύπρο, ήταν αμφίβολο αν και πώς θα εξελισσόταν για τους Τούρκους, ακόμη και όταν είχε δημιουργηθεί το πρώτο μικρό προγεφύρωμα των τουρκικών στρατιωτικών δυνάμεων στο πέντε μίλι της επαρχίας Κερύνειας. Περιοχή που είχε επιλεγεί από τους Τούρκους στρατηγούς για την απόβαση της 20ής Ιουλίου 1974. Η περιοχή αυτή είναι άκρως ακατάλληλη για τέτοιο εγχείρημα, λόγω της μορφολογίας του εδάφους της.
Είναι γεγονός όμως ότι η μετακίνηση δυνάμεων για τους σκοπούς του πραξικοπήματος στις 15 Ιουλίου 1974, στην Λευκωσία, αποδυνάμωσε την άμυνα της περιοχής. Οι τρεις μοίρες καταδρομών που έπρεπε να ήταν στον Πενταδάκτυλο και νότια της Κερύνειας, βρέθηκαν στην περιοχή της Λευκωσίας, εκτός από ένα λόχο που παρέμεινε στην θέση του.
Το πραξικόπημα της Χούντας του ταξίαρχου Δημήτριου Ιωαννίδη κατά της ζωής του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπισκόπου Μακαρίου ήταν βέβαιο ότι θα οδηγούσε την Τουρκία σε εισβολή στην Κύπρο. Εγχείρημα για το οποίο η Τουρκία ετοιμαζόταν για αρκετούς μήνες πριν, με βάση και αναφορές του κλιμακίου της Ελληνικής ΚΥΠ που δρούσε στην Κερύνεια την εποχή εκείνη. Η επιτυχής έκβαση όμως της εισβολής αυτής δεν ήταν βέβαιη για τους Τούρκους στρατηγούς.
Τι μεσολάβησε όμως τις κρίσιμες επτά μέρες, δηλαδή από τις 15 μέχρι τις 22 Ιουλίου 1974, έτσι που οι τουρκικές αποβατικές δυνάμεις να εδραιώσουν τις θέσεις τους επί του κυπριακού εδάφους και ουσιαστικά να κριθεί και η επιτυχία της εισβολής;
Στις 19 Ιουλίου 1974 και ώρα 17:30, η βρετανική τηλεόραση παρουσίασε σε εκπομπή της την αναχώρηση του τουρκικού στόλου από την περιοχή της Μερσίνας. Είχε προηγηθεί η διαταγή του αρχηγού του τουρκικού στρατού για εισβολή στην Κύπρο στις 17:00 Στις 4:45 π.μ. περίπου, χαράματα της 20ης Ιουλίου 1974 εμφανίζεται ο τουρκικός στόλος ανοικτά της Κερύνειας σε απόσταση ενός χιλιομέτρου. Στις 5:20 π.μ. αρχίζει η απόβαση των Τούρκων στο νησί. Στις 5:10 π.μ. περίπου άρχισε και η δράση της τουρκικής αεροπορίας με βομβαρδισμούς και στην συνέχεια με ρίψη αλεξιπτωτιστών. Με τα γεγονότα όμως αυτά να εξελίσσονται από πλευράς των επιτιθέμενων, αυτόματα θα έπρεπε να ενεργοποιηθεί το αμυντικό σχέδιο «Κ» για την άμυνα της Κύπρου. Την ώρα που η τουρκική νηοπομπή εισερχόταν στα χωρικά ύδατα του νησιού. Όμως, ο πραξικοπηματίας Διοικητής του ΓΕΕΦ ταξίαρχος Γεωργίτσης και το Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων-ΑΕΔ στην Ελλάδα, συνιστούσαν αυτοσυγκράτηση. Μετά παρέλευση τεσσάρων και πλέον ωρών, στις 8:20 π.μ., λήφθηκε τηλεφωνική διαταγή από το ΑΕΔ και τον Υποστράτηγο Χανιώτη για εφαρμογή του σχεδίου «Κ».
Το απόγευμα της 19 Ιουλίου 1974 και ενώ όλες οι πληροφορίες συνέκλιναν στο ότι οι Τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις θα εισέβαλλαν στην Κύπρο, με διαταγή του ΑΕΔ, το αρματαγωγό «ΛΕΣΒΟΣ» παρέλαβε την παλαιά σειρά στρατιωτών της ΕΛΔΥΚ για να τους μεταφέρει στην Ελλάδα. Στην συνέχεια, με νέα διαταγή του ΑΕΔ, οι άνδρες της ΕΛΔΥΚ αποβιβάστηκαν στην Πάφο. Γεγονός που καταδεικνύει την παντελή ανικανότητα της τότε στρατιωτικής ηγεσίας στην Ελλάδα. Την νύχτα της 21ης προς την 22η Ιουλίου 1974, αρχίζει η εκτέλεση της αποστολής της 1ης Μοίρας καταδρομών με αεροπλάνα ΝΟΡΑΤΛΑΣ της Πολεμικής Αεροπορίας στην Λευκωσία. Δεκατρία από τα δεκαπέντε αεροπλάνα έφθασαν στην Λευκωσία. Ένα από αυτά καταρρίφθηκε από φίλια πυρά στην περιοχή Μακεδονίτισσας κοντά στο αεροδρόμιο Λευκωσίας. Δύο προσγειώθηκαν στην Ρόδο. Προηγήθηκε η προσπάθεια αποστολής της Ι Ιας μοίρας καταδρομών από την Ρεντίνα στην Κύπρο, με τέσσερα αεροπλάνα BOEING της Ο.Ε. Στο αεροδρόμιο της Σούδας όμως, σημειώθηκε δολιοφθορά σε ένα από τα τρία αεροπλάνα και η επιχείρηση ματαιώθηκε.
Την 21η Ιουλίου 1974 αποφασίστηκε η ενίσχυση της Κύπρου με χερσαίες δυνάμεις. Μεταφορά θα γινόταν δια θαλάσσης. Στο πλοίο επιβιβάστηκε το 573 ΤΠ και 550 Κύπριοι εθελοντές υπό τις διαταγές του Συνταγματάρχη Δημήτριου Παπαποστόλου. Το πλοίο ενώ βρισκόταν κοντά στην Κύπρο διατάχθηκε να σπεύσει στην Ρόδο. Παραπλανητικά στάλθηκε σήμα από το ΑΕΔ ότι η Ρόδος απειλείται από τους Τούρκους.
Αλλαγή υπέρ της δικής μας πλευράς στα μέχρι εκείνη την φάση της εισβολής δεδομένα θα επέφερε έστω και καθυστερημένα η αξιοποίηση των δύο υποβρυχίων «Γλαύκος» και «Νηρεύς» τα οποία έπλεαν στα χωρικά ύδατα της Κύπρου. Στις 19 Ιουλίου 1974 και ώρα 13:15 εκδίδεται διαταγή απόπλου τριών υποβρυχίων με κατεύθυνση την περιοχή μεταξύ Κρήτης και Ρόδου. Δύο από αυτά διατάζονται στις 20 Ιουλίου 1974 και ώρα 15:00 και μετά από δέκα ώρες αφού είχε αρχίσει η εισβολή, να πλεύσουν στην Κύπρο και να προσβάλουν τον τουρκικό στόλο. Τα υποβρύχια ανακαλούνται με διαταγή του ΑΕΔ στρατηγού Μπονάνου στις 21 Ιουλίου 1974 και ώρα 13:00 ενώ με διαταγή του αρχηγού Ναυτικού ναυάρχου Πέτρου Αραπάκη αποστέλλονται ξανά στην Κύπρο το μεσημέρι της 22ης Ιουλίου 1974. Το μεσημέρι της 23ης δίδεται εντολή ανάκλησης τους λόγω της δήθεν συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός.
Έτσι χάθηκε μια μοναδική ευκαιρία να πληγεί ο τουρκικός αποβατικός στόλος. Γεγονός που ίσως να οδηγούσε το Τουρκικό Επιτελείο στην ματαίωση των επιχειρήσεων του στην Κύπρο μετά από παρέμβαση και της Αμερικανικής αεροναυτικής δύναμης του 6ου Στόλου η οποία βρισκόταν 100-150 Ν.Μ. νότια έως νοτιοδυτικά του νησιού. Δύναμη η οποία θα μπορούσε να παρέμβει αποφασιστικά εκτελώντας κάθε φύσεως επιχείρηση. Η παρουσία του 6ου Αμερικανικού στόλου στην συγκεκριμένη περιοχή, υποδήλωνε και το άμεσο και ζωηρό ενδιαφέρον των ΗΠΑ για την εισβολή. Όμως δεν χρειάστηκε να παρέμβει, αφού ο κίνδυνος ελληνοτουρκικού πολέμου δεν διαφαινόταν, λόγω της προδοτικής στάσης της ηγεσίας των ενόπλων δυνάμεων της Ελλάδας. Όλα είχαν τελειώσει σε μεγάλο βαθμό, με την ανάκληση των δύο υποβρυχίων «Γλαύκου» και «Νηρέως» από τη θάλασσα της Κερύνειας.
