Η Κούβα είναι γνωστή στους Κυπρίους κυρίως για τον μυθικό ηγέτη της Κάστρο, τα υπέροχα πούρα της και ως αγαπημένος προορισμός για νιόπαντρα ζευγάρια. Πέρα από αυτό τον γυάλινο κόσμο όμως, η Κούβα είναι εξίσου – εάν όχι περισσότερο – γνωστή για την έλλειψη δημοκρατίας και για σοβαρές υποθέσεις και πρακτικές καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των πολιτών της. Ανεξάρτητες, διεθνείς μη κυβερνητικές οργανώσεις έχουν καταγγείλει επανειλημμένα πρακτικές της κουβανικής κυβέρνησης κατά των πολιτών της. Ενώ οργανισμοί διεθνούς κύρους έχουν βραβεύσει οργανώσεις στην ίδια την Κούβα και κουβανούς ακτιβιστές οι οποίοι έχουν αντισταθεί στην καταπίεση και οι πράξεις τους έγιναν σύμβολο αντίστασης και δημοκρατίας.
Για να αναφέρουμε μόνο ορισμένα παραδείγματα:
«Γυναίκες στα Λευκά», γυναίκες των φυλακισμένων αντιφρονούντων οι οποίες κάθε Κυριακή φορώντας λευκά περιφέρονται μαζικά σε σιωπηλές πορείες στους δρόμους. (Βραβείο Σαχάρωβ 2005 για την ελευθερία της σκέψης).
Oswaldo Payá, πολιτικός αντίπαλος του Κάστρο, υποψήφιος για Νόμπελ ειρήνης και κάτοχος του Βραβείο Σαχάρωβ για την ελευθερία της σκέψης μαζί με τους Oscar Elías Biscet, και Jorge Luis García Pérez Antúnez. Ο Antunez αποφυλακίστηκε τον Απρίλιο του 2007 μετά που εξέτισε ποινή 17 ετών επειδή όταν ήταν 25 ετών φώναξε συνθήματα εναντίον του Fidel Castro. Οι αρχές τότε τον κατηγόρησαν ότι έβαλε φωτιά σε φυτείες ζαχαροκαλάμων, ένοχο για σαμποτάζ λόγω διακίνησης «εχθρικής προπαγάνδας» και παράνομη κατοχή όπλου.
Οι «Δημοσιογράφοι χωρίς Σύνορα» έχουν καταγγείλει επανειλημμένα την περιορισμένη χρήση του ιντερνέτ, κάτω από αυστηρή επιτήρηση. Η πρόσβαση επιτρέπεται κατόπιν κυβερνητικής άδειας και το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο παρακολουθείται.
Μεταξύ άλλων, το Human Rights Watch σε αναφορές του γράφει: «παρόλο που στη θεωρία υπάρχουν διακριτές εξουσίες εν τούτοις η πρακτική είναι να συγκεντρώνονται όλες οι εξουσίες στην εκτελεστική και να ελέγχει όλες τις υπόλοιπες. Τα δικαστήρια δεν είναι ανεξάρτητα και περιορίζουν σημαντικά το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη περιορίζοντας σοβαρά το δικαίωμα υπεράσπισης. Η κυβέρνηση επίσης παρακολουθεί και φυλακίζει άτομα χωρίς να έχουν διαπράξει καμιά ποινική πράξη, στηριζόμενη σε πρόνοιες περί «επικινδυνότητας» (estado peligroso)».
Παρόλο που η Κούβα έχει υιοθετήσει την Οικουμενική Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το 1948, εν τούτοις το ίδιο της το σύνταγμα απαγορεύει τη λειτουργία οποιουδήποτε μέσου ενημέρωσης που είναι ιδιωτικό, εφόσον κάτι τέτοιο θεωρείται ότι αντιβαίνει τους στόχους της σοσιαλιστικής κοινωνίας (άρθρο 53 του συντάγματος). Ενώ στο άρθρο 62 του συντάγματός παραγράφουν κάθε έννοια δημοκρατίας «Καμιά από τις ελευθερίες που αναγνωρίζεται στους πολίτες δεν μπορεί να εξασκείται σε αντίθεση με το Σύνταγμα και το νόμο. Ή σε αντίθεση με την ύπαρξη και τους στόχους του σοσιαλιστικού κράτους, ή σε αντίθεση με την απόφαση του Κουβανικού λαού να οικοδομήσει τον σοσιαλισμό και κομμουνισμό. Παραβιάσεις αυτής της αρχής θα τιμωρούνται βάσει νόμου»
Οι Κουβανοί πολίτες δε μπορούν να φύγουν ή να επιστρέψουν στη χώρα τους δίχως να πάρουν επίσημη άδεια, η οποία συχνά απορρίπτεται. Μη εξουσιοδοτημένο ταξίδι τιμωρείται ποινικά. Ενώ υπάρχουν καταγγελίες ότι η κουβανική κυβέρνηση αποτρέπει ειδικά ιατρικό προσωπικό και άλλους που θεωρεί σημαντικούς για τη χώρα με το να τους απαγορεύει να πάρουν μαζί τους τα παιδιά τους στο εξωτερικό.
Ειδική άδεια απαιτείται επίσης για μετοίκηση σε άλλο σπίτι, εφόσον δεν αναγνωρίζονται ιδιωτικά δικαιώματα στην ιδιοκτησία.
Το 2001 μια ομάδα ακτιβιστών από το Χριστιανικό Απελευθερωτικό Κίνημα του οποίου ηγείτο ο Oswaldo Payá Sardiñas επιχείρησε να ζητήσει τη διενέργεια δημοψηφίσματος (χρησιμοποιώντας πρόνοιες από το Κουβανικό σύνταγμα) το οποίο θα κατοχύρωνε βασικά δικαιώματα όπως το δικαίωμα της συνάθροισης, την ελευθερία της άποψης και την ελευθερία του τύπου, καθώς και το δικαίωμα δημιουργίας ιδιωτικών επιχειρήσεων. Το αίτημα απορρίφθηκε από την Εθνική Συνέλευση και σε απάντηση διενεργήθηκε δημοψήφισμα για να αποφασίσουν οι πολίτες κατά πόσο ο σοσιαλισμός θα ήταν η μόνιμη βάση του συντάγματος. Η κουβανική κυβέρνηση ισχυρίστηκε ότι το δημοψήφισμα συγκέντρωσε ποσοστό αποδοχής 99%.
Από το 1959 μέχρι το 1993 περίπου 1.2 εκ Κουβανοί επιχείρησαν να εγκαταλείψουν το νησί και να μεταβούν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Κάποιες εποχές η κουβανική κυβέρνηση αποδέχτηκε την παράνομη έξοδο, ενώ κάποιες άλλες την πολέμησε. Γενικά όμως υπολογίζεται ότι περίπου ένας στους τρεις ή τέσσερεις πετυχαίνουν να φτάσουν ασφαλείς στον προορισμό τους. Χιλιάδες έχουν πεθάνει κατά την προσπάθεια.
Όσο αφορά την εκπαίδευση, αυτή προσφέρεται δωρεάν σε όλες τις βαθμίδες και ελέγχεται από το Υπουργείο Παιδείας. Το 1961 η κυβέρνηση κρατικοποίησε όλα τα ιδιωτικά εκπαιδευτικά ινστιτούτα. Ενώ έχει κατηγορηθεί πολλές φορές ότι το εκπαιδευτικό τους σύστημα είναι πολιτικά δογματικό, καθοδηγεί τις πολιτικές αντιλήψεις των μαθητών και μειώνει τη δυνατότητα των γονιών να αποφασίσουν για την εκπαίδευση των παιδιών τους.
Η Κουβα επίσης καταλαμβάνει την τρίτη θέση ανάμεσα στις 14 χειρότερες χώρες στο ανθρώπινο σωματεμπόριο.
Τέλος οι κουβανικές αρχές αναγνωρίζουν μόνο μια εθνική συντεχνία. Τη Central de Trabajadores de Cuba (CTC), η οποία ελέγχεται σχεδόν απόλυτα από το κράτος και το κομμουνιστικό κόμμα το οποίο διορίζει τους ηγέτες της CTC. Η συμμετοχή είναι υποχρεωτική για όλους τους εργαζόμενους. Πριν την εργοδότηση κάθε εργάτη είναι υποχρεωτική η συμμετοχή στη συντεχνία και σε κάθε τι που αντιπροσωπεύει, δηλώνοντας επίσης την υποστήριξή του στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Η κυβέρνηση συστηματικά αποτρέπει τη δημιουργία ανεξάρτητων συνδικαλιστικών οργανώσεων ενώ το δικαίωμα της απεργίας δεν αναγνωρίζεται στον νόμο. Το μέσο μηνιαίο εισόδημα ανέρχεται περίπου στα 20 δολάρια τον μήνα.
Κλείνοντας με τις πιο πάνω αναφορές, ορισμένες από τις οποίες μπορεί να μην ισχύουν ακριβώς, αλλά δυστυχώς, η κουβανική κυβέρνηση δεν έχει ιστοσελίδες στα αγγλικά για να μας επιτρέψει να μελετήσουμε το σύνταγμά της και τις πολιτικές της. Πολλά όμως από τα στοιχεία είναι αδιάσειστα και εύκολα μπορούν να γίνουν αντιληπτά ακόμη και από ανυποψίαστους επισκέπτες στο γυάλινο κόσμο του νησιού.
Εάν σήμερα η κυπριακή κυβέρνηση επιθυμεί να ανοίξει πρεσβεία στην Κούβα είναι σαφώς δικαίωμά της, κανείς εξάλλου δεν είπε το αντίθετο. Αλλά η Κούβα δεν είναι μια οποιαδήποτε χώρα, η Κούβα είναι μια χώρα με ιδιαιτερότητες, με σοβαρά ελλείμματα δημοκρατίας, με λίγους φίλους και πολλούς εχθρούς ακόμη και μεταξύ του ίδιου του λαού της. Η απόφαση της κυβέρνησης να ανοίξει πρεσβεία δεν είναι μια διοικητική πράξη τεχνικής φύσης. Είναι μια εξόχως πολιτική πράξη και έχει σαφή ιδεολογική χροιά. Γι αυτό και ναι, καλώς γίνεται δημόσια συζήτηση γι αυτό το θέμα και τίθενται προβληματισμοί. Επειδή, όταν μια μικρή χώρα αναζητά το διεθνές δίκαιο και το σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα του λαού της, δεν έχει την πολυτέλεια να κλείνει απλά τα μάτια όταν αυτό δεν συμβαίνει σε «φιλικές» χώρες.
