του Χριστόφορου Φωκαΐδη
Οι δηλώσεις του Ισραηλινού πρόεδρου Σιμόν Πέρες, μετά την ολοκλήρωση της επίσημης συνάντησής του με τον πρόεδρο Χριστόφια, επιβεβαίωσαν τη φήμη του ως ενός διανοούμενου πολιτικού μεγάλης εμβέλειας. Ενός ηγέτη που ενώ υποστηρίζει σθεναρά τα συμφέροντα της χώρας του, μπορεί να προβάλλει προς τα έξω ένα ευρύτερο κοινό πλαίσιο αρχών για την περιοχή και τον κόσμο. Που μπορεί να εντάσσει τον ρεαλιστικό ορισμό της εξωτερικής πολιτικής στο πλαίσιο ενός συλλογικού οράματος αλληλεξάρτησης και συνεργασίας και να προσφέρει έτσι ηθική και πολιτική νομιμοποίηση στους δικούς του εθνικούς στόχους.
Από τις δηλώσεις του κρατώ δύο σημεία: Πρώτον, ότι δεν απειλούμε κανένα αλλά ούτε δεχόμαστε απειλές από κανένα. Και δεύτερον, ότι προωθούμε μια πρόταση για τη συνεργασία όλων των κρατών της περιοχής και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Λέχθηκε μάλιστα πως στόχος είναι αυτό να γίνει πριν την έναρξη της Κυπριακής Προεδρίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στα δύο αυτά σημεία συμπυκνώνεται, κατά την άποψη μου, η αντίληψη για αυτό που ο Joseph Nye είχε ονομάσει έξυπνη ισχύ (smart power). Ένα συνδυασμό, δηλαδή, εργαλείων σκληρής και ήπιας ισχύος. Το δεύτερο είναι κάτι που το Ισραήλ έχει μεγάλη ανάγκη, για ευνόητους λόγους, και λόγω γεωγραφίας και λόγω ιστορίας.
Είναι όμως κάτι στο οποίο όφειλε να επενδύσει και η Κύπρος. Όπως και κάθε μικρό κράτος που δεν διαθέτει σκληρή ισχύ. Αυτός είναι και ένας επιπρόσθετος λόγος την ίδια ώρα, για κάθε μικρό κράτος, να οικοδομήσει στέρεες στρατηγικές συμμαχίες. Οι συνεχείς προκλήσεις και απειλές της Τουρκίας το τελευταίο διάστημα, επαναφέρουν την αναγκαιότητα αυτή σήμερα, ακόμα πιο πιεστικά για την Κύπρο. Το σταθερό στήριγμα μας, από ιδρύσεως της Κυπριακής Δημοκρατίας, σε περιπτώσεις τουρκικών απειλών, ήταν πάντοτε η Ελλάδα. Αυτό δεν ήταν, βεβαίως, ποτέ αρκετό. Πόσο μάλλον σήμερα που η Ελλάδα βιώνει μια πρωτοφανή και επικίνδυνη οικονομική, κοινωνική και πολιτική κρίση.
Πώς λοιπόν η Κύπρος διασφαλίζει τα συμφέροντα της, ενόψει της εν εξελίξει διαδικασίας για εξεύρεση φυσικού αερίου; Το πρώτο ερώτημα αφορά το τι ακριβώς πραγματικά προβλέπει η αμυντική συμφωνία με το Ισραήλ και μέχρι ποιου σημείου μπορεί να φτάσει. Το δεύτερο, αφορά το ευρύτερο στρατηγικό πλαίσιο συμμαχιών της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αυτό θα έπρεπε να ήταν σαφές από την στιγμή που ενταχθήκαμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Δυστυχώς, όπως επιβεβαιώθηκε και από τα τραγικά γεγονότα στο Μαρί, αυτό δεν συμβαίνει.
Έχω τη γνώμη πως ήρθε η ώρα η κυβέρνηση Χριστόφια, να αναθεωρήσει, όπως έχει κάνει και στο θέμα των καζίνο, την μέχρι σήμερα αρνητική της στάση για τον Συνεταιρισμό για την Ειρήνη. Μια στάση που εδράζεται καθαρά – και πάλι – σε ιδεολογικά κριτήρια. Αν στην οικονομία δεν επιτρέπονται ιδεολογικοί δογματισμοί, πολύ περισσότερο δεν δικαιολογούνται στην εξωτερική πολιτική και εκεί όπου διακυβεύεται η ίδια η ασφάλεια της χώρας.
Το ζήτημα είναι εξαιρετικά κρίσιμο, για ένα ακόμα λόγο. Το επόμενο διάστημα αναμένεται να παραχωρήσουμε άδεια για ένα ή περισσότερα θαλάσσια τεμάχια της Κυπριακής ΑΟΖ και στη Ρωσία. Ορθώς, κατά την άποψη μου. Όμως δεν έχουμε την πολυτέλεια να κρατήσουμε μια επαμφοτερίζουσα στάση σε σχέση με τον στρατηγικό μας προσανατολισμό. Χρειάζεται πολλή προσοχή για να μη περάσουμε το μήνυμα ότι λειτουργούμε υπό τον στρατηγικό έλεγχο της Ρωσίας. Μπορεί έτσι να χάσουμε όλο το παιγνίδι. Μέχρι σήμερα οι απειλές της Τουρκίας έπεσαν στον κενό, όχι για κανέναν άλλο λόγο, αλλά γιατί πολύ απλά κινηθήκαμε στο πλαίσιο που ορίζουν τα δυτικά συμφέροντα. Είναι κρίσιμο να παραμείνουμε σ’ αυτό το δρόμο. Το θέμα δεν είναι μόνο η ανόρυξη, είναι και το τι θα κάνουμε με το φυσικό αέριο στη συνέχεια.
Αυτό μας φέρνει και στο δεύτερο σημείο το οποίο κράτησα από τις δηλώσεις Πέρεζ. Χρειαζόμαστε ένα νέο θεσμικό πλαίσιο περιφερειακής συνεργασίας και αλληλεξάρτησης που θα επιτρέψει, μεταξύ άλλων, την ασφαλή εκμετάλλευση και εμπορία του φυσικού αερίου τα επόμενα χρόνια. Είχαμε και σε προηγούμενα άρθρα τονίσει επανειλημμένα την ανάγκη η Κύπρος να προωθήσει στην Ε.Ε. την ιδέα για μια νέα πολιτική ανατολικομεσογειακής διάστασης (East-Med Dimension). Είναι προς το συμφέρον μας, η εξαιρετικής σημασίας στρατηγική επιλογή για σύμπραξη με το Ισραήλ, να νομιμοποιείται στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, ειδικότερα ενόψει ενδεχόμενων εξελίξεων σε Κυπριακό και Παλαιστινιακό. Όπως, είναι επίσης ξεκάθαρο πως η συγκράτηση της τουρκικής αναθεωρητικής πολιτικής μπορεί να επιχειρηθεί μόνο μέσα από θεσμικά εργαλεία και πολιτικές στο ευρωπαϊκό πεδίο.
