Η αλήθεια για την Δημόσια Υπηρεσία

του Αβέρωφ Νεοφύτου

Η Κύπρος έχει μια από τις μικρότερες δημόσιες υπηρεσίες της Ευρώπης, μας πληροφορεί συχνά ο κ. Γλαύκος Χατζηπέτρου, Γενικός Γραμματέας της ΠΑΣΥΔΥ. Δεν ξέρω ποια μεγέθη και στατιστικά χρησιμοποιεί ο κ. Χατζηπέτρου, αλλά σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία της Eurostat (Government Finance Statistics: summary tables 1/2010, με ημερομηνία έκδοσης 5 Μαΐου 2010 που μπορεί να βρεθεί στην ακόλουθη ιστοσελίδαhttps://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-EK-10-001/EN/KS-EK-10-001-EN.PDF) έχουμε την ακριβότερη δημόσια υπηρεσία στην Ευρώπη. Φυσικά ο κ. Χατζηπέτρου αναφέρεται μόνο στα 14,000 μέλη της ΠΑΣΥΔΥ και αυτό αποτελεί το ένα πέμπτο της αλήθειας γιατί οι εργαζόμενοι που πληρώνονται από το κράτος ήταν 70,960[1]στο τέλος του δευτέρου τριμήνου του 2010. O κ. Χατζηπέτρου δεν υπολογίζει στην δημόσια υπηρεσία τους εκπαιδευτικούς, τους αστυνομικούς, τους πυροσβέστες, τους στρατιωτικούς, όλους τους εργαζομένους στους ημικρατικούς οργανισμούς καθώς και τους εργαζομένους στην τοπική αυτοδιοίκηση. Απλά όταν ο κ. Χατζηπέτρου αναφέρεται στην δημόσια υπηρεσία, ουσιαστικά αναφέρεται στα μέλη της ΠΑΣΥΔΥ.

Πιο συγκεκριμένα, το κόστος του κρατικού μισθολογίου στην Κύπρο το 2009 ανήλθε στο 15,6%[2] του ΑΕΠ και αυτό ήταν το μεγαλύτερο ποσοστό στην Ευρώπη σε σύγκριση με το ΑΕΠ. Ο μέσος όρος στην Ευρωζώνη περιορίζεται στο 10,8%[3] του ΑΕΠ. Η δημόσια υπηρεσία στην Κύπρο, είναι δηλαδή κατά 44%[4] ακριβότερη από τον μέσο όρο των υπόλοιπων δημόσιων υπηρεσιών της Ευρωζώνης και απορροφά το 38%[5] των εσόδων του κράτους, σε σύγκριση με το 24%[6] στην Ευρωζώνη. Η δημόσια υπηρεσία στην Κύπρο είναι ακριβότερη ακόμη και από Σκανδιναβικές χώρες, όπως η Φινλανδία και η Σουηδία, χωρίς βεβαίως η «ποιότητα» του προϊόντος και το εύρος των προσφερόμενων υπηρεσιών να είναι συγκρίσιμα. Ενδεικτικά, αναφέρω ότι εάν το κόστος της δημόσιας υπηρεσίας στην Κύπρο κυμαινόταν στο ύψος της υπόλοιπης Ευρώπης, οι προϋπολογισμοί μας θα ήταν κατά κανόνα πλεονασματικοί, αφού περισσότερα από €800εκ. ευρώ θα εξοικονομούνταν, θέτοντας τις προϋποθέσεις και τις βάσεις για πιο υγιή θεμέλια στην οικονομία. Με άλλα λόγια ένα ποσοστό της τάξης του 5% του ΑΕΠ περίπου θα μπορούσε να εξοικονομηθεί, μόνο εάν είχαμε το κόστος της δημόσιας υπηρεσίας στον μέσο όρο της Ευρωζώνης.

Σε αυτό εδώ εγείρεται ένα πολύ σημαντικό θέμα. Εάν σύμφωνα με τον κ. Χατζηπέτρου η δημόσια υπηρεσία είναι από τις μικρότερες στην ΕΕ αλλά από την άλλη είναι και η ακριβότερη, τότε εξάγεται το συμπέρασμα ότι σε σχέση με τις παραγωγικές δυνατότητες της οικονομίας, οι δημόσιοι υπάλληλοι μας αμείβονται δυσανάλογα περισσότερο από τους Ευρωπαίους ομολόγους τους. Σε τέτοια περίπτωση, ο εξορθολογισμός των δημόσιων οικονομικών θα απαιτούσε κατακόρυφη μείωση των μισθών, τουλάχιστον κατά 30%, ούτως ώστε το ύψος της μισθοδοσίας τους να φτάσει στα επίπεδα του μέσου όρου της Ευρωζώνης. Ευτυχώς όμως για τους δημόσιους υπαλλήλους, η αλήθεια είναι διαφορετική. Η δημόσια υπηρεσία στην Κύπρο δεν είναι από τις μικρότερες αλλά από τις μεγαλύτερες στην Ευρώπη. Ανάλογα με τον πληθυσμό, συντηρούμε την 4^η πολυπληθέστερη Δημόσια υπηρεσία στην ΕΕ, η οποία απορροφά περίπου το 17%[7] του εργατικού δυναμικού. Αυτό είναι σημαντικό γιατί δείχνει σε πια κατεύθυνση θα πρέπει να κινηθεί η μελλοντική πολιτική ορθολογισμού. Σε περίπτωση που θεωρήσουμε ότι το μέγεθος της δημόσιας υπηρεσίας είναι μικρό, όπως ισχυρίζεται ο κ. Χατζηπέτρου, τότε ο αναγκαίος εξορθολογισμός θα πάρει την μορφή της δραστικής μείωσης των μισθών. Εάν όμως αποδεχτούμε το γεγονός πως η δημόσια υπηρεσία στην Κύπρο είναι δυσανάλογα μεγάλη, που είναι και η αλήθεια, τότε τα ενδεικνυόμενα μέτρα θα μπορούσαν να συμπεριλάβουν αναθεώρηση της ΑΤΑ και αντικατάσταση της από ένα σύστημα κλιμακωτής ΑΤΑ που θα ενισχύει τους χαμηλόμισθους και θα επιτυγχάνει μείωση της ψαλίδας των αποδοχών καθώς και εξοικονομήσεις στα δημόσια οικονομικά, καταρτισμό νέων κλιμάκων εισδοχής στην δημόσια υπηρεσία, επιβολή συνεισφοράς από τους δημόσιους υπάλληλους στα ταμεία συντάξεως και κοινωνικών ασφαλίσεων. Το μεγάλο βάρος των μέτρων όμως θα στοχεύει την μείωση του κρατισμού μέσω σχετικά ανώδυνων για τους υφιστάμενους υπαλλήλους μέτρων, εάν παρθούν τώρα, όπως αυστηρή παγοποίηση των προσλήψεων, εισαγωγή σχεδίων εθελούσιας και πρόωρης αφυπηρέτησης, μειώσεις στις κλίμακες εισδοχής στην δημόσια υπηρεσία, καταργήσεις των θέσεων των ωρομίσθιων όταν αυτοί αφυπηρετούν, προώθηση του θεσμού της εναλλαξιμότητας, συγχωνεύσεις υπηρεσιών και τμημάτων και άλλα. Είμαι λοιπόν της γνώμης ότι με το να ισχυριζόμαστε ότι η δημόσια υπηρεσία είναι μικρή, καμιά υπηρεσία δεν κάνουμε προς στους υπαλλήλους του δημοσίου. Αντιθέτως, οι απολαβές τους τίθενται σε μεγαλύτερο κίνδυνο απ’ ότι χρειάζεται.

Το 1990 το κρατικό μισθολόγιο ήταν μόλις €372εκ.[8] και το 2010 αναμένεται να φτάσει τα €2,1δις[9]. Έχει δηλαδή εξαπλασιαστεί μέσα σε μια περίοδο μόλις 20 χρόνων. Με τα δεδομένα που έχουμε ενώπιον μας σήμερα, για κάθε ευρώ έσοδα που έχει το κράτος από φόρους, χρειαζόμαστε σχεδόν 60 σεντ για μισθούς. Με μαθηματική ακρίβεια οδηγούμαστε σε λίγα χρόνια σε μια κατάσταση όπου κάθε ευρώ που θα έχει το κράτος ως έσοδο θα ξοδεύεται σε μισθούς. Και μετά από καμιά δεκαετία, εάν δεν λάβουμε κάποια ανώδυνα μέτρα τώρα, το κράτος θα πρέπει να δανείζεται μόνο και μόνο για να πληρώνει μισθούς. Άμα αυτό γίνει πραγματικότητα τότε από πού θα βρεθούν τα αναγκαία επί πλέον χρήματα για συντάξεις, εφάπαξ, κοινωνικές παροχές, αναπτυξιακές δαπάνες και αποπληρωμή του χρέους του κράτους προς το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων;

Government Finance Statistics: summary tables 1/2010, σελ. 7 και 19.

Είναι ξεκάθαρο ποιοι παραπλανούν τους δημόσιους υπαλλήλους και τους κρύβουν την αλήθεια. Με τις πράξεις τους οδηγούν τους δημόσιους υπαλλήλους, τους φορολογούμενους και την οικονομία του τόπου σε περιπέτειες και στην αβεβαιότητα. Για να μπορέσουμε να ανταπεξέλθουμε στο βάρος του κρατικού μισθολογίου θα πρέπει να λάβουμε μέτρα τώρα. Όσο το καθυστερούμε και το αναβάλλουμε, τόσο πιο επώδυνα θα είναι τα μέτρα αυτά.

Εάν οι δαπάνες στην Κύπρο ήταν μέσα στα Ευρωπαϊκά πλαίσια, τότε το κόστος της δημόσιας υπηρεσίας το 2009 θα ήταν περίπου κατά €800εκ. μικρότερο. Σίγουρα με τα προβλήματα της οικονομίας μας δεν μπορούμε από την μια μέρα στην άλλη να αυξήσουμε τις δαπάνες για να διοχετευθούν χρήματα στην ανάπτυξη. Θα μπορούσαμε όμως να αρχίσουμε με το κρατικό μισθολόγιο, θέτοντας ως μεσοπρόθεσμο στόχο να μειώσουμε το μέγεθος του στα επίπεδα του μέσου όρου της ΕΕ. Αυτό θα μας επιτρέψει να νοικοκυρευτούμε και κάποια μέρα ίσως πλησιάσουμε το αναπτυξιακό και κοινωνικό κράτος που υπάρχει στην υπόλοιπη Ευρώπη, σύμφωνα φαντάζομαι και με τα οράματα της παρούσας κυβέρνησης και του Προέδρου Χριστόφια προσωπικά. Την μέθοδο της μείωσης του κόστους του μισθολογίου ως ποσοστού του ΑΕΠ ας την συναποφασίσει η κυβέρνηση με τους κοινωνικούς εταίρους, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα μεγέθη και δεδομένα, τις δυνατότητες της οικονομίας μας, την παρούσα οικονομική κατάσταση, την δεδομένη ανάγκη για περικοπές και το καλώς νοούμενο συμφέρον του συνόλου των φορολογούμενων.

[1] Στατιστική Υπηρεσία, Απασχόληση στον Ευρύ Δημόσιο Τομέα, τριμηνιαία στοιχεία, τελευταία ενημέρωση 28/09/2010.

[2] Government Finance Statistics: summary tables 1/2010, σελ. 19.

[3] Government Finance Statistics: summary tables 1/2010, σελ. 7.

[4] (15.6 – 10.8) /10.8 = 44%.

[5] Government Finance Statistics: summary tables 1/2010, σελ. 19 (2,640 / 6,832).

[6] Government Finance Statistics: summary tables 1/2010, σελ. 7 (967,259 / 3,987,536).

[7] Στατιστική Υπηρεσία, Έρευνα Εργατικού Δυναμικού 2009, (σύνολο εργατικού δυναμικού 402,590 και εργαζόμενοι στον ευρύτερο δημόσιο τομέα 70,960 =17.6%)

[8] Δημόσια Οικονομικά – Δημοσιονομικά Μέτρα Σταθεροποίησης της Οικονομίας, παρουσίαση στους εκπροσώπους των κοινοβουλευτικών κομμάτων και στους κοινωνικούς εταίρους, Υπουργός Οικονομικών, 29/12/2009, σελ. 19.

[9] Επεξηγηματικό Υπόμνημα για τον Προϋπολογισμό του έτους 2011, σελ. xviii – xix.