του Ρίκκου Μαππουρίδη
Η κοινωνική πολιτική της Κυβέρνησης στην εποχή της λιτότητας. (Οι επιπτώσεις που θα προκύψουν μέσα από τις πολιτικές που υιοθετούνται και προτείνονται από την επίσημη πλευρά).
Εξισορροπώντας την ατομική ελευθερία με την κοινωνική δικαιοσύνη, ως επικρατούσα πλέον μορφή φιλελεύθερης διακυβέρνησης ενστερνιζόμαστε τη ρυθμισμένη με κανόνες ελευθερία της αγοράς ως το ασφαλέστερο εργαλείο επέκτασης των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Σκοπός, ο θεσμικός ρόλος του κράτους να οριοθετείται μέσα από τον κανονιστικό προσδιορισμό της αγοράς, τη διευθέτηση των κοινωνικών προβλημάτων όπως η ανεργία, η υγεία και η μόρφωση, αλλά και την καθιέρωση μιας ανταγωνιστικά υγιούς ισορροπίας. Για να είναι εναρμονισμένο το κοινωνικά καλό με το σεβασμό της ελευθερίας του ατόμου, θα πρέπει να προασπιζόμαστε τα κοινωνικά δικαιώματα, ώστε η ατομική ελευθερία να μην υποχωρεί ούτε για χάρη ισοπεδωτικών κοινωνικών πολιτικών, αλλά ούτε και εξαιτίας της άνισης κατανομής του εισοδήματος. Κοινωνικός φιλελευθερισμός είναι ακριβώς, η ευταξία που προκύπτει από τις παραμέτρους: κοινωνική δικαιοσύνη, ισότητα, αλληλεγγύη. Η αιτιολόγηση της ευημερίας του συνόλου ως ιδανικού που πρέπει να επιτευχθεί από τα κράτη δεν μπορεί να δικαιολογήσει την υπέρβαση του απαραβίαστου των ατομικών δικαιωμάτων και της ατομικής ελευθερίας. Για το λόγο αυτό, η δικαιοσύνη αρνείται ότι η απώλεια της οικονομικής ελευθερίας μιας κατηγορίας ατόμων, μπορεί να δικαιολογηθεί από το υπέρτατο καλό του συνόλου. Μια ομάδα δηλαδή δεν μπορεί να θυσιάζεται χάριν του συνόλου, αλλά οι παραχωρήσεις, οι αποκοπές, οι συνεισφορές πρέπει να βαρύνουν όλους ανάλογα με τις δυνατότητές τους. Οι αρχές αυτές που τέθηκαν από τους φιλελευθέρους στοχαστές όπως ο Μίλτον Φρίντμαν, ο Τζον Ρώλς και ο Ρόμπερτ Νόζικ θέτουν τα ορόσημα ώστε οι μονεταριστικές πολιτικές που επιβάλλονται από δανειστές που εκμεταλλεύτηκαν την απορρύθμιση του συστήματος, δεν θα μειώσουν το κοινωνικό ρόλο του κράτους.
Σκοπός μας είναι η καθιέρωση του λιγότερου δυνατού κράτους με την παρέμβασή του να περιορίζεται στην οικονομική και κοινωνική ζωή μόνο για να θεσπίζει κανόνες που θέτουν τα όρια μέσα στα οποία θα κινείται η ανθρώπινη συμπεριφορά. Η μικρότερη φορολογία μπορεί να επιτευχθεί μόνο με χαμηλότερες κρατικές δαπάνες, μικρότερες επιδοτήσεις και προάσπιση του δικαιώματος της επιλογής. Η μονοπώληση από το κράτος δραστηριοτήτων που θα μπορούσαν να αναληφθούν από τον ιδιωτικό τομέα οδηγούν σε διογκωμένες κρατικές δαπάνες, κατασπατάληση πόρων, συνδιαλλαγή, πελατειακή πολιτική και δημιουργία κρατικοδίαιτης κομματοκρατίας. Η λογική ενός χαρισματικού ηγέτη, ενός ανιδιοτελούς αγγέλου που θα μας κυβερνήσει κατέρρευσε μαζί με τα κρατικιστικά καθεστώτα. Βάση της πολιτικής μας είναι η διαβούλευση, ο σεβασμός της λαϊκής κυριαρχίας, η σφυγμομέτρηση των προβλημάτων και των αναγκών και η βάσανος της καθημερνής κριτικής, αλλά κυρίως αυτοκριτικής.
Η στρέβλωση της οικονομίας υποχωρεί όταν αποδεχτούμε την ανάγκη απελευθέρωσης της διακίνησης υπηρεσιών, την προστασία των αρχών του ανταγωνισμού και την απαλλαγή του εργατικού δυναμικού από τις υποχρεωτικές και ανελαστικές προστατευτικές δομές και εξωπραγματικές εργασιακές επιβολές. Η απελευθέρωση των ωραρίων, ο εξορθολογισμός των ωφελημάτων, το άνοιγμα των επαγγελμάτων, η απελευθέρωση της αγοράς και η κατάργηση των μονοπωλίων, η ιδιωτικοποίηση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων του κράτους, αποτελούν τη βάση στη οποία μπορεί να στηριχτεί μια επιτυχημένη κοινωνική πολιτική.
Το Σύνταγμά μας, επιτάσσει στο Άρθρο 9 ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα αξιοπρεπούς διαβίωσης και κοινωνικής ασφάλειας. Η επιταγή αυτή αποτελεί τη νομιμοποιητική βάση της κοινωνικής πολιτικής η οποία υλοποιείται με τoν καθορισμό ενός ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Στη διασφάλιση του πρέπει να συνεισφέρουν όλοι, ανάλογα με τις δυνατότητές τους, όπως ορίζει το Άρθρο 24 του Συντάγματος. Το κράτος πρόνοιας, εξοπλίστηκε έτσι με ένα θεσμικό πλαίσιο παροχής κοινωνικών ωφελημάτων στους τομείς της Υγείας, της Εκπαίδευσης, των Κοινωνικών Υπηρεσιών. Η καταστρατήγηση των ωφελημάτων αυτών επέφερε φορολογικές επιπτώσεις, ενώ η αποκατάστασή τους θα δώσει την αίσθηση του κοινωνικού ανήκειν, της κοινωνικής αλληλεγγύης και θα εμπεδώσει την έννοια της ουσιαστικής ιδιότητας του πολίτη. Ζούσαμε σε μια ατμόσφαιρα διεκδίκησης, μολονότι υπήρχε σε μεγάλο βαθμό ευημερία. Ήδη από το 2012 φάνηκε η ανάγκη εξορθολογισμού των κοινωνικών δαπανών και εξοικονόμησης. Γι’ αυτό η προηγούμενη κυβέρνηση προχώρησε σε μια σειρά μέτρων κατάργησης:
-
- Της αγοράς αυτοκινήτου για πολύτεκνους για να εξοικονομηθούν €1.600.000.
-
- Του Πασχαλινού δημόσιου βοηθήματος για εξοικονόμηση €3.600.000 και τη μείωση του ειδικού Πασχαλινού βοηθήματος για Συνταξιούχους κατά 26% για εξοικονόμηση €5.200.000.
-
- Του Σχεδίου Κοινωνικής Συνοχής για Συνταξιούχους, για να εξοικονομηθούν €600,000.
-
- Του επιδόματος θέρμανσης στους δικαιούχους δημοσίου βοηθήματος για να εξοικονομηθούν €3.000,000.
-
- Της ειδικής χορηγίας Συνταξιούχων για να εξοικονομηθούν €10.000,000
-
- Του επιδόματος μάνας για να εξοικονομηθούν €24.000,000
-
- Του επιδόματος αγοράς φορητού Η.Υ. από μαθητές για να εξοικονομηθούν €3.000.000.
-
- Του επιδόματος γάμου για να εξοικονομηθούν €2.500.000
-
- Μείωση Χριστουγεννιάτικου δημοσίου βοηθήματος κατά 20% για να εξοικονομηθούν €1.600.000.
-
- Μείωση του Σχεδίου Φοιτητικής Μέριμνας για να εξοικονομηθεί €1.000.000
-
- Μείωση Στεγαστικών Σχεδίων για να εξοικονομηθούν €35.000,000
-
- Μείωση του επιδόματος κηδείας κατά 30% για να εξοικονομηθούν €700.000.
-
- Μείωση του επιδόματος τυφλού κατά 9% για να εξοικονομηθεί €1.000.000
-
- Μείωση επιδόματος τέκνου κατά 9% για να εξοικονομηθούν €12.600.000
-
- Μείωση επιδόματος μητρότητας για να εξοικονομηθούν €1.200,000
-
- Μείωση οικονομικής βοήθειας σε αναπήρους για να εξοικονομηθούν €1.700,000
-
- Μείωση επιχορήγησης διακοπών για αναπήρους κατά 50% για να εξοικονομηθούν €50.000.
-
- Μείωση επιδόματος βαριάς μορφής κινητικής αναπηρίας κατά 9% για να εξοικονομηθούν €600.000.
-
- Τέλος, επιβολή κομίστρων για τη διακίνηση των κατόχων κοινωνικής κάρτας ύψους 50% και των μαθητών που διακινούνται με το νέο σύστημα δημοσίων επιβατικών μεταφορών σε τακτικές γραμμές ύψους €15 το μήνα για να εξοικονομηθούν €5.200.000. Στο σημείο αυτό, παρατηρούμε πως μολονότι η επιβολή κομίστρου συνιστούσε μνημονιακή υποχρέωση που η προηγούμενη κυβέρνηση υπέγραψε το Νοέμβριο του 2012, παράγραφος 2.34 και επικυρώθηκε με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου 19/12/2012, επιχειρήθηκε, όπως και στην περίπτωση των συνταξιούχων, να αποδοθούν στην παρούσα κυβέρνηση.
Με τον τρόπο αυτό και με επιπτώσεις ακόμα και στα άτομα με βαριά κινητική αναπηρία, εξοικονομήθηκαν εκατόν δεκατρία εκατομμύρια, εκατόν εξήντα δυο χιλιάδες, επτακόσια είκοσι εννέα ευρώ.
Όλα τα πιο πάνω θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα θαυμάσιο κατηγορητήριο για την προηγούμενη κυβέρνηση, αλλά δεν θα εμπλακούμε στο ολίσθημα αυτό. Υπενθυμίζουμε απλώς, πως η κυβέρνηση, της οποίας ελπίζω νοσταλγοί δεν υπάρχουν σ’ αυτήν την αίθουσα έθεσε τις βάσεις, με την πλέον αρνητική έννοια του όρου, για αναθεώρηση της κοινωνικής πολιτικής κατά την εποχή της λιτότητας. Εκείνο που μπορούμε σήμερα να πράξουμε για διάσωση όσων από τις κοινωνικές κατακτήσεις είναι δυνατόν να διασφαλιστούν, είναι μια οργανωμένη δράση διατήρησης των βασικών δομών κοινωνικής προστασίας και αλληλεγγύης μέσα από την διαφύλαξη ενός ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Στο σημείο αυτό, πρέπει να δηλώσω τη διαφωνία μου στην κατάργηση του επιδόματος μάνας, στη μείωση των επιδομάτων βαριάς αναπηρίας και γενικά σε μέτρα που προκαλούν αίσθηση κοινωνικής αναλγησίας. Γι’ αυτό, υποβλήθηκαν ήδη αιτήματα προς την παρούσα κυβέρνηση για ανασχεδιασμό των άδικων αυτών περικοπών στις οι οποίες προέβησαν οι προηγούμενοι κυβερνώντες.
Η παρούσα κυβέρνηση μετέτρεψε σε πράξη το σύνθημα: ‘’Επιδοτούμε την εργασία, όχι την ανεργία’’. Η ανεργία των νέων που σήμερα αγγίζει το 43% θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με σχέδια επαγγελματικής κατάρτισης και ένταξης στην οικονομική ζωή και όχι με επιδοτήσεις. Η κοινωνική συνοχή παίρνει πλέον τη μορφή μιας σύγχρονης και ορθολογικής κατανομής πόρων. Η συνοχή αυτή έχει και στόχο και όραμα. Η παροχή φροντίδας σε χαμηλόμισθους συνταξιούχους από επιδοτούμενους ανέργους π.χ. νοσηλευτές για παροχή νοσηλευτικής φροντίδας, φροντιστές για παροχή κοινωνικής φροντίδας, συνοδούς κ.λ.π. που θα τους επισκέπτονται στο σπίτι, είναι ένα παράδειγμα άσκησης κοινωνικής πολιτικής με επιδότηση εργασίας, εντεταγμένης στο σύστημα. Το πρόγραμμα αυτό θα εξυπηρετήσει πέραν από χίλιους συνταξιούχους. Η επιδότηση της δαπάνης των νηπιαγωγείων και βρεφονηπιοκομικών σταθμών των παιδιών χαμηλόμισθων εργαζομένων, αποτελεί ένα ακόμα παράδειγμα πορείας προς την αξιοπρεπή διαβίωση. Απ’ αυτό θα επωφεληθούν χίλιες οικογένειες έναντι δαπάνης τεσσάρων εκατομμυρίων ευρώ.
Τα επιδόματα θα πρέπει να ενοποιηθούν και να είναι στοχευμένα. Η αναθεώρηση του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας, η διασφάλιση του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος όπως απαιτεί το Άρθρο 9 του Συντάγματος, η αποτροπή της διασποράς στη διαχείριση επιδομάτων ανάμεσα σε δημόσιους φορείς, αναιρούν την έλλειψη επαρκούς στόχευσης και κατασπατάλησης. Η κάλυψη της ίδιας ανάγκης από επιδόματα μη συντονισμένων μεταξύ τους φορέων, οι πολύπλοκες διαδικασίες διερεύνησης αποκαλύπτουν ένα τέρας γραφειοκρατίας με χρονοβόρες διαδικασίες που μόνο την εξάρτηση των πολιτών από τους παροχείς των επιδομάτων εξυπηρετεί. Μια τέτοια πολιτική, ασύδοτης σχεδόν καταβολής επιδομάτων που στο τέλος αποτελούν αντικίνητρα, επιδιώκεται να ανατραπεί με την πολιτική της παρούσας κυβέρνησης. Η καθιέρωση στο άτομο και στην οικογένεια ενός ελαχίστου επιπέδου αξιοπρεπούς διαβίωσης στη βάση εισοδηματικών κριτηρίων, λαμβανομένης υπόψη της περιουσίας, της σύνθεσης της οικογένειας, τις ανάγκες εξειδίκευσης, επιτυγχάνεται με τη σχεδιαζόμενη εισαγωγή του Ε.Ε.Ε.. Στα πλαίσια του συστήματος αυτού πιστεύουμε ότι θα ληφθούν μέτρα όπως η ορθολογιστική κατανομή της κοινωνικής σύνταξης σε άτομα χαμηλού εισοδήματος, η καθιέρωση ενός ενιαίου στεγαστικού σχεδίου, η ικανοποίηση τακτικών και έκτακτων αναγκών, η διασφάλιση της πρώτης κατοικίας συγκεκριμένης αξίας και εμβαδού και η δημιουργία πολυεπιχειρησιακών προγραμμάτων κατάρτισης που μπορούν να αναληφθούν και από μη κυβερνητικές οργανώσεις μέσω της ΑΝΑΔ. Η λαϊκή κατακραυγή από την ανεξέλεγκτη καταβολή επιδομάτων σε αιτητές πολιτικού ασύλου, οδήγησε στην άμεση λήψη μέτρων επαναπροσδιορισμού του τρόπου παροχής στους ανθρώπους αυτούς αρωγής, με έμφαση στην καταβολή δελτίων για προμήθειες. Η εμπλοκή των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης, η στήριξη των αναπόφευκτων δυστυχώς κοινωνικών παντοπωλείων και η αναπροσαρμογή του σχεδίου κρατικών χορηγιών για επιδότηση των μη κυβερνητικών οργανώσεων θα πρέπει να αναπροσαρμοστεί.
Είναι γεγονός πως και η παρούσα κυβέρνηση προχώρησε σε περικοπές των οποίων η έκταση όμως, είναι κατά πολύ μικρότερη εκείνης που επέβαλε ο προϋπολογισμός της προηγούμενης κυβέρνησης. Τα στεγαστικά προγράμματα κατά το 2014 προϋπολογίζουν δαπάνη 68,7 εκατομμύρια ευρώ ενώ κατά το 2013, 86 εκατομμύρια ευρώ. Επίσης προβλέπεται περαιτέρω εξορθολογισμός των μισθολογικών ωφελημάτων για εξοικονόμηση 18 εκατομμυρίων ευρώ, φορολόγηση της σύνταξης χηρείας για εξοικονόμηση 8 εκατομμυρίων ευρώ, συνεισφορά 3% για σκοπούς σύνταξης επί των συντάξιμων απολαβών των ΕΠΥ, ειδικών αστυφυλάκων και εκτάκτου προσωπικού για εξοικονόμηση 6 εκατομμυρίων ευρώ, στόχευση κοινωνικής σύνταξης για εξοικονόμηση 10 εκατομμυρίων ευρώ, μείωση 15% τρων συντάξεων κοινοταρχών για εξοικονόμηση 200 χιλιάδων ευρώ, μείωση της αντιμισθίας των εθελοντών πολιτικής άμυνας κατά 15% για εξοικονόμηση 600 χιλιάδων ευρώ και θα πρέπει να εξευρεθούν άλλα αντισταθμιστικά οφέλη.
Κύριε Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι, η εγγραφή θεμάτων εσωτερικής κατανάλωσης εν γνώσει του γεγονότος ότι περνούμε εξαιρετικά δύσκολες περιστάσεις, δεν προάγει την πολιτική διαλεκτική και δεν προσδίδει αξιοπιστία. Για πρώτη φορά πέρσι, οι εισφορές στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων ήταν σχεδόν ίσες με τα έξοδα του και γι’ αυτό αναπροσαρμόσαμε τις εισφορές σε βάρος της δυνατότητας παροχής αύξησης στους μισθούς των εργαζομένων. Ο Φ.Π.Α. αυξήθηκε σε 19%, για πρώτη φορά η βενζίνη ακούμπησε το €1,40 το λίτρο και οι ηλικιωμένοι κάτοικοι ορεινών περιοχών βιώνουν τις συνέπειες αποκοπής του επιδόματος θέρμανσης. Οι συνθήκες αυτές δεν ευνοούν τις αλληλοκατηγορίες και η επίρριψη πολιτικών ευθυνών, δεν προάγει την πολιτική αξιοπιστία. Κοιτάζουμε μπροστά με επίκεντρό μας τον άνθρωπο και ειδικότερα αυτόν που υποφέρει. Ο καθένας μας είναι εν δυνάμει φτωχός, ένα καθημερινό πρόβλημα μπορεί να ανατρέψει τη ζωή μας, γι’ αυτό όπως είπε ο Μένανδρος ο οποίος πρώτος μίλησε για την κοινωνική πολιτική του κράτους: ‘’Διά πενείαν, μηδενός καταφρόνει’’.
