του Θανάση Τσώκου
«Η οδός Λευκωσίας-Ξερού, η οποία είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομική ζωή του νησιού, είναι τώρα ανοικτή για την συγκοινωνία». Έτσι τελείωνε το ανακοινωθέν του Γραφείου Δημοσίων Πληροφοριών, το απόγευμα της Πέμπτης, 19 Μαρτίου 1964. Είχαν προηγηθεί στο Τουρκοκυπριακό χωριό Καζιβερά, σφοδρές μάχες Τούρκων στασιαστών, με δυνάμεις της Κυπριακής Δημοκρατίας. Οι Τούρκοι στασιαστές, μέλη της τρομοκρατικής οργάνωσης ΤΜΤ, απέκοψαν την συγκοινωνία μεταξύ της Μόρφου και του Ξερού. Για αρκετές μέρες, οι κάτοικοι της κωμόπολης, αλλά και των γύρω χωριών, αδυνατούσαν να μεταβούν στις εργασίες τους, σε μια προσπάθεια των Τούρκων στασιαστών να δημιουργήσουν σοβαρό πρόβλημα στην ελεύθερη διακίνηση των κατοίκων της περιοχής, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων.
Στις 4:30 τα χαράματα, άνδρες της Αστυνομικής Δύναμης Κύπρου, με τηλεβόες ζήτησαν από τους στασιαστές να μετακινήσουν τα οδοφράγματα. Να αποχωρήσουν για να επιτευχθεί η ελεύθερη επικοινωνία στην καίρια αυτή οδική αρτηρία. Ο τουρκοκύπριος κοινοτάρχης του χωριού, ζήτησε μισής ώρας διορία για να πείσει τους στασιαστές να εγκαταλείψουν το χωριό.
Αντί αυτού, οι εξτρεμιστές της ΤΜΤ, που επάνδρωναν δέκα οκτώ φυλάκια εκ των οποίων τέσσερα στην ανατολική πλευρά του χωριού, στις 5:30, άνοιξαν πυρ με ελαφρύ και βαρύ οπλισμό με αποτέλεσμα, να σκοτωθεί άνανδρα ο αστυνομικός, Κυριάκος Κακουλής και να τραυματιστούν σοβαρά οι Ανδρέας Ηροδότου, Τηλέμαχος Ανδρέου και Σταύρος Παπαγεωργίου από τη Ζώδια. Η κηδεία του Κακουλή, έγινε στη γενέτειρα του το Γέρι, στην εκκλησία του Αγ. Μηνά. Την ίδια μέρα, κηδεύτηκε στη Φλάσου, ο αστυνομικός Γ. Αντωνίου, ο οποίος έπεσε ηρωικά μαχόμενος στο Καλό Χωριό της Λεύκας.
Οι μάχες που ακολούθησαν με τους 200 περίπου στασιαστές, ήταν σφοδρές και διήρκεσαν μέχρι τις 10:30 πμ. Στη συνέχεια, πενήντα ξένοι δημοσιογράφοι μπήκαν στο χωριό με λευκά μαντίλια. Οι απώλειες των Τούρκων στασιαστών, δύο τραυματίες και επτά νεκροί.
Ο Τούρκος πρέσβης στην Αθήνα Ιλκιν, διαμαρτυρόμενος για τα γεγονότα στα Καζιβερά, προειδοποίησε τον Έλληνα υπουργό εξωτερικών Στ. Κωστόπουλο, ότι εάν τα επεισόδια μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων δεν σταματήσουν, « Η Τουρκία θα εξαναγκαστεί να επέμβει». Ο Δρ. Ιχσάν Αλή, με τηλεγράφημα του στον τότε Τούρκο πρωθυπουργό Ινονού, αλλά και με δηλώσεις του στην Γαλλική εφημερίδα «Λε Μόντ», καταδίκασε την πολιτική της τρομοκρατίας που ασκεί η εξτρεμιστική Τ/Κ ηγεσία, η οποία οδηγεί ολόκληρο το νησί και πρώτιστα τους Τουρκοκύπριους στην καταστροφή.
Ούτε τα γεγονότα της Λεύκας, ούτε αυτά των Καζιβερών, θα ήταν τα τελευταία από πλευράς των Τούρκων εξτρεμιστών. Στις 22 Μαρτίου 1964, σημειώθηκε απρόκλητα επίθεση Τούρκων στασιαστών και ανδρών της ΤΟΥΡΔΥΚ στον Τράχωνα . Ενώ η διχοτομική πολιτική της Τ.Μ.Τ, συνεχίστηκε μέχρι τον Ιούλιο του 1974 αλλά και αργότερα.
Μπορεί τα γεγονότα του Μάρτη του 1964, να μην είναι ευρέως γνωστά. Ήταν όμως η συνέχεια, των γεγονότων του Δεκέμβρη του 1963 και της Τουρκανταρσίας. Κατέδειξαν για άλλη μια φορά, τις θέσεις και προθέσεις των Τουρκοκυπρίων εξτρεμιστών και της Τουρκίας για το τι θα επακολουθούσε. Πόσο σοβαρά, έλαβε η δική μας πλευρά σε Κύπρο και Ελλάδα, τις προθέσεις αυτές, καταδεικνύεται από τα τραγικά αποτελέσματα του Ιούλη του 1974. Είχε προηγηθεί βέβαια, παρόμοιο περιστατικό στα χωριά Άγιος Θεόδωρος και Κοφίνου, που σαν αποτέλεσμα, είχε την προδοτική αποχώρηση από την Κύπρο, του Αρχηγού της Ανώτατης Στρατιωτικής Διοίκησης Άμυνας Κύπρου, Στρατηγού Γρίβα και της Ελληνικής Μεραρχίας.
