Μετανάστες στην κοινωνία της Λάρνακας: παραδοχές και ελλείψεις
Μια είδηση που παρουσιάζει την πραγματικότητα ως προς την πληθυσμιακή – δημογραφική αλλαγή που επιτελείται στην Ενορία Σκάλας στο Δήμο Λάρνακας. Μακριά από οποιαδήποτε ξενοφοβική, ρατσιστική ή εθνοτική διάθεση ζούμε πλέον μια άνευ προηγουμένου πολυπολιτισμική πραγματικότητα, όπως και κάθε αναπτυγμένη χώρα, ως προς το φαινόμενο της μετανάστευσης. Η διαφορετικότητα και ο σεβασμός της, ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας της τοπικής κοινωνίας και αυτοδιοίκησης καταδεικνύουν στις μέρες την πορεία μέσα από την οποία θα πρέπει να τεθούν οι βάσεις προσέγγισης του θέματος στα πλαίσια της τακτικής και της ανάγκης για τη διαμόρφωση μιας βιώσιμης πόλης μέσα από την κοινωνική συνοχή όχι ως ουτοπίας αλλά ως αναλυτικές εφικτές δράσεις.
Η Κύπρος, από χώρα εκροής έχει μετατραπεί σήμερα σε χώρα εισροής μεταναστών, με αυξανόμενους ρυθμούς, είτε από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είτε από τρίτες χώρες. Καταφύγιο των οικονομικών αυτών μεταναστών καταλήγει να είναι, ως επί τω πλείστο, στο Δήμο Λάρνακας, η Ενορία Σκάλας, με ένα μέσο ποσοστό γύρω στα 30% (με βάση έρευνα που διεξήγαμε το 2006) και το οποίο εκτιμούμε ότι σήμερα θα είναι πολύ πιο ψηλό ειδικά στον τομέα της περιοχής Αγίου Λαζάρου (αν λάβουμε υπόψη ότι σε σχολεία της περιοχής το ποσοστό του μαθητικού πληθυσμού που είναι μετανάστες δεύτερης γενιάς φτάνει μέχρι και 50%), στα κτήρια μεικτής χρήσης στο Αστικό Εμπορικό Κέντρο, στη συνοικία Καλλιφάτζια και στην τουρκοκυπριακή συνοικία. Πολλά υποβαθμισμένα και εγκαταλειμμένα κτήρια στις περιοχές αυτές (το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφορά τα ανεβάζει σε 9%) χωρίς την οποιαδήποτε πολιτική διαχείρισης ή ανακατασκευής τους ως δομημένου περιβάλλοντος καταλήγουν ως πρόσκαιροι χώροι διαμονής μεταναστών. Όπως προκύπτει από τα στατιστικά αυτά στοιχεία μία κρίσιμη μάζα συγκέντρωσης αλλοδαπού πληθυσμού χαρακτηρίζει πλέον την κοινωνία αναντίλεκτα ως πολυπολιτισμική.
Η εγκατάσταση και απασχόληση στη Λάρνακα ενός μεγάλου αριθμού μεταναστών, πολιτικών προσφύγων ή λαθρομεταναστών τα τελευταία χρόνια, αποτελεί αναμφισβήτητα ένα από τα σημαντικά γεγονότα που επηρεάζουν τις εξελίξεις στο Δήμο μας και στην Κύπρο γενικότερα στο τέλος του 20ού και στην αρχή του 21ου αιώνα. Το μέγεθος αυτής της μετανάστευσης, όπως και η ταχύτητα με την οποία απορροφήθηκαν τα νέα εργατικά χέρια από σημαντικούς κλάδους της οικονομίας, απαιτεί αλλαγή της οπτικής γωνίας με την οποία μέχρι τώρα προσεγγίζουμε το θέμα. Με την πάροδο του χρόνου θα πρέπει να αρχίσει να γίνεται αντιληπτό ότι η παρουσία αλλοδαπών μεταναστών άπτεται όχι μόνο ζητημάτων δημόσιας τάξης και ασφάλειας, αλλά, πολύ ευρύτερα, ζητημάτων που αφορούν την αγορά εργασίας, τα κρίσιμα μεγέθη της οικονομίας, ακόμη και την αναπτυξιακή και γενικότερη προοπτική του Δήμου και της Κύπρου, σε ένα νέο και ραγδαία μεταλλασσόμενο οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον, τόσο σε περιφερειακό, όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Επομένως, οι μετανάστες αποτελούν σήμερα μια αναμφισβήτητη πραγματικότητα. Η πρωτοφανής αυτή κατάσταση για τη Λάρνακα και την Κύπρο γενικότερα θέτει καινούργιες προκλήσεις οι οποίες πρέπει να αντιμετωπιστούν εγκαίρως. Η αντιμετώπισή τους καθίσταται αναγκαία, ώστε να τεθούν οι βάσεις για την προώθηση, την κατακύρωση και την ισχυροποίηση μιας κοινωνίας ανοχής και συνοχής, χωρίς κοινοτισμούς, εθνοτικά γκέτο και αδυσώπητες εθνοτικές συγκρούσεις ή ρατσιστική συμπεριφορά.
Δεν χωρά αμφιβολία πως ο ρόλος της τοπικής κοινωνίας και της τοπικής αυτοδιοίκησης ως προς την ένταξη, την αποφυγή του κοινοτισμού και των εθνοτικών γκέτο και εθνοτικών συγκρούσεων είναι αποφασιστικός. Η τοπική κοινωνία υποδέχεται και αποδέχεται αρχικώς τον μετανάστη. Η «νέα πατρίδα» για το μετανάστη, είτε εκείνο της πρώτης είτε της δεύτερης γενιάς, είναι στην ουσία η τοπική κοινωνία. Μέσα στα πλαίσια αυτής συγκροτούνται οι σχέσεις εργασίας, οι σχέσεις με τους ομοεθνείς και τους συγγενείς του. Στα πλαίσια της τοπικής κοινωνίας γίνεται η «κοινωνικοποίησή» του σε ένα καινούργιο περιβάλλον, το οποίο ο μετανάστης καλείται να υιοθετήσει, να αποκωδικοποιήσει και να προσαρμόζεται. Σ’ αυτή γεννιούνται οι συγκρούσεις, οι παρεξηγήσεις, οι αρνήσεις και οι αποκλεισμοί που καθορίζουν την αυτοεικόνα του μετανάστη και την εικόνα που εκείνος διαμορφώνει για την κοινωνία υποδοχής. Είναι εδώ που οι δύο παίκτες, κοινωνία υποδοχής και μετανάστης πρέπει να εισέλθουν στη διαδικασία ένταξης.
H ένταξη, στον πολιτικό δημόσιο λόγο, εμφανίζεται ως το τελικό στάδιο της οικονομικής και πολιτιστικής ανέλιξης ενός μετανάστη στην κοινωνία υποδοχής. Λειτουργεί σαν μία ένδειξη πως ο μετανάστης από τη μια έχει δεχτεί τους κανόνες παιχνιδιού της κοινωνίας υποδοχής και από την άλλη ότι η κοινωνία υποδοχής τον έχει αποδεχτεί υπό ίσοις όροις. Από αυτή την άποψη η ένταξη εμφανίζεται ως μία δυναμική, αμφίδρομη διαδικασία, αμοιβαίου συμβιβασμού μεταξύ όλων των μεταναστών και υπηκόων των κρατών μελών. Η «ένταξη σημαίνει μια συγκεκριμένη διαδικασία που επιτρέπει την ενεργή συμμετοχή στην εθνική κοινότητα διαφορετικών στοιχείων και επιρροών, μέσα σε ένα πλαίσιο ίσων δικαιωμάτων και υποχρεώσεων».
Το συμβάν της 13ης Απριλίου πέρα από τη χωροθέτηση και κατανομή του φαινομένου της μετανάστευσης φέρνει στην επιφάνεια και το κοινωνικό πρόβλημα της απουσίας πολιτικών και δράσεων ομαλής ένταξης των ατόμων αυτών στη σύγχρονη κυπριακή κοινωνία.
Με βάση τα πιο πάνω εισηγούμαστε τα πιο κάτω μέτρα και πρωτοβουλίες με στόχο τα πιο κάτω:
- Ενίσχυση της ικανότητας της κοινωνίας υποδοχής να προσαρμοστεί στην πολυμορφία λαμβάνοντας μέτρα ένταξης επικεντρωμένα στον πληθυσμό υποδοχής.
- Πρόληψη των φαινομένων γκετοποίησης και των εθνοτικών συγκρούσεων είτε ανάμεσα σε δημότες και τους μετανάστες είτε ανάμεσα στις ίδιες τις ομάδες των μεταναστών που κατοικούν στο Δήμο.
- Εκπόνηση τοπικών προγραμμάτων εφαρμογής μιας αμφίδρομης προσέγγισης ανάμεσα στους μετανάστες και την κοινωνία υποδοχής.
- Βελτίωση της εικόνας των μεταναστών μέσω της προβολής των θετικών προτύπων.
- Βελτίωση της κατανόησης και της αποδοχής της μετανάστευσης με εκστρατείες ευαισθητοποίησης, εκθέσεις, διαπολιτισμικές εκδηλώσεις, κλπ.
- Προώθηση της επίγνωσης, στην κοινωνία υποδοχής, των συνεπειών των προγραμμάτων υποδοχής και εισδοχής.
- Προώθηση της εμπιστοσύνης και των καλών σχέσεων στις συνοικίες, για παράδειγμα με πρωτοβουλίες υποδοχής, δράσεις «καθοδήγησης» κλπ.
- Συνεργασία με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, για παράδειγμα με τη θέσπιση εθελοντικών προτύπων δεοντολογίας για τους δημοσιογράφους (σε τοπικό επίπεδο και ευρύτερα).
- Στήριξη πολυπολιτισμικών δράσεων και εκδηλώσεων, για παράδειγμα ενημερωτικών εκστρατειών ή διαπολιτισμικών εκδηλώσεων με στόχο τη διάδοση συγκεκριμένων και ακριβών πληροφοριών σχετικά με τους πολιτισμούς, τις θρησκείες και την οικονομική και κοινωνική προσφορά των μεταναστών.
Παράλληλα δε επιβάλλεται μέσα από μια γόνιμη συνεργασία Κράτος, Δήμος, και Ένωση Δήμων να προχωρήσουν στη σύσταση Δημοτικών Κέντρων Εξυπηρέτησης Αλλοδαπών (Κ.Ε.Α.) τα οποία να στοχεύουν στην:
- Παροχή γενικής ενημέρωσης στο σύνολο των αλλοδαπών σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους στην Κύπρο.
- Πληροφόρηση και συμβουλευτικές υπηρεσίες για τις διαδικασίες και προϋποθέσεις που αφορούν την είσοδο, διαμονή, εργασία, πολιτογράφηση κλπ αλλοδαπών.
- Συμβουλευτικές υπηρεσίες για τα προβλήματα που τυχόν αντιμετωπίζουν με το καθεστώς διαμονής τους. Η παροχή της εν λόγω υπηρεσίας είναι επιτακτική, έχει μια ιδιαίτερη κρισιμότητα και ένα σαφή ενταξιακό προσανατολισμό.
4. Παροχή συμβουλευτικών και υποστηρικτικών υπηρεσιών σχετικά με θέματα ένταξης, κοινωνικών υπηρεσιών, αλλά και καθημερινής δραστηριότητας.
- Στέγαση και λειτουργία ειδικής υπηρεσίας κοινωνικής ένταξης με διευρυμένες αρμοδιότητες και δράσεις με τη μελέτη, κατάρτιση, εφαρμογή ή παρακολούθηση δράσεων και προγραμμάτων κοινωνικής ένταξης, όπως λ.χ. διοργάνωση μαθημάτων γλώσσας, σεμινάρια πολιτικής αγωγής, παροχή ψυχοκοινωνικής υποστήριξης στους αλλοδαπούς και τις οικογένειές τους, μέριμνα για τα προβλήματα της δεύτερης γενιάς και γενικότερα των ανήλικων αλλοδαπών, μέτρα ένταξης στην αγορά εργασίας, υποστήριξη πολιτιστικών γεγονότων, αρωγή σε δράσεις της κοινωνίας των πολιτών και των κοινοτήτων των αλλοδαπών.
- Αναβάθμιση υποβαθμισμένων περιοχών στις οποίες διαμένουν κυρίως αλλοδαποί κ.α..
- Εξέλιξή τους σε σημεία συνάντησης των αλλοδαπών με τις ευρύτερες δομές κοινωνικής ένταξης, όπως τα σχολεία, τις κοινωνικές υπηρεσίες, της οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, τους πολιτιστικούς συλλόγους κλπ.
Έχοντας κατά νου μια οργανωμένη και συστηματική προσπάθεια με άξονα τη διαπολιτισμικότητα, τελικός στόχος είναι η απομυθοποίηση της κινδυνολογίας που καλλιεργεί τη δυσανεξία σε βάρος των αλλοδαπών. Η κοινωνία μας πρέπει να ανταποκριθεί στην πρόκληση της διαφορετικότητας και της κοινής διαβίωσης, ώστε να μην καταλήξουμε να διαμορφώσουμε μελλοντικά πεδίο κοινωνικών ή εθνοτικών συγκρούσεων. Το ζήτημα της ενσωμάτωσης των μεταναστών, πολιτικών προσφύγων, ομογενών έχει άμεση σχέση με τις έννοιες πολίτης και κοινωνία. Είναι αναγκαίο να δοθεί προσοχή, όχι μόνο στο τι μπορούν να προσφέρουν οι μετανάστες στη κοινωνία, αλλά και στο τι μπορεί να προσφέρει και η κοινωνία σε αυτούς. Η κοινωνία πρέπει να κατανοήσει ότι δεν αντιμετωπίζει μια επίθεση στην ταυτότητά της από τους «από έξω», αλλά ότι βρίσκεται σε μία διαδικασία αλλαγής «από μέσα».
Η διαμόρφωση μιας βιώσιμης πόλης περνά μέσα και από τη συμπερίληψη των νέων αυτών κατοίκων στις πολιτικές μας
