του Χριστόφορου Φωκαΐδη
Η εβδομάδα αυτή σημαδεύτηκε από την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με την οποία αναγνωρίζεται πλέον η επιτροπή αποζημιώσεων που συνέστησε η Τουρκία ως εσωτερικό ένδικο μέσο για διεκδίκηση των ελληνοκυπριακών περιουσιών στα κατεχόμενα. Αν λάβει κανείς υπόψη πως η απόφαση είναι τελεσίδικη (δεν μπορεί δηλαδή να εφεσιβληθεί) αλλά και το γεγονός πως η απόφαση θέτει ως καταληκτικό χρόνο κατάθεσης προσφυγής τον Δεκέμβριο του 2011, γίνονται αμέσως αντιληπτές οι πραγματικές της διαστάσεις. Με απλά λόγια αυτό σημαίνει πως το δικαίωμα των προσφύγων να διεκδικήσουν τις περιουσίες τους μπορεί να παραγραφεί εάν μέχρι τότε δεν έχουν προσφύγει στην επιτροπή αποζημιώσεων.
Μια εις βάθος μελέτη της απόφασης οδηγεί στο συμπέρασμα πως το ΕΔΑΔ επιδιώκει να αποδεσμευτεί ουσιαστικά από το Κυπριακό, υπογραμμίζοντας μάλιστα πως δεν μπορεί να δώσει λύσεις για ένα πρόβλημα που θα έπρεπε να λυθεί πολιτικά. Πολύ χειρότερα υιοθετεί την άποψη περί πραγματικοτήτων στο βόρειο τμήμα του νησιού, ακόμα και αυτού του εποικισμού, σημειώνοντας πως «η κατοχή του τίτλου μετά από τόσα χρόνια έχει απολέσει την ισχύ της από άποψη πρακτικού αποτελέσματος».
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η απόφαση αυτή δεν προσφέρεται για ωραιοποίηση, ειδικότερα αν αναλογιστεί κανείς τις προεκτάσεις και σε σχέση με τον υπό τροποποίηση νόμο περί Κηδεμόνα. Το μόνο παρήγορο είναι πως το ΕΔΑΔ, επιβεβαιώνει πρότερη θέση του πως το ψευδοκράτος στα κατεχόμενα δεν αποτελεί παρά υποτελή στην Τουρκία διοίκηση. Αυτό σε συνδυασμό με άλλες αποφάσεις του Δικαστηρίου, όπως και την απόφαση του Δικαστηρίου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για την υπόθεση Όραμς, συντηρούν κάποια πίεση για λύση και στην τουρκική πλευρά. Κυρίως όμως, αυτό που απασχολεί την Τουρκία είναι το εμπόδιο του άλυτου Κυπριακού στο δρόμο της για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Τουρκία έχει ανάγκη τη λύση για να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αυτό ήταν στο επίκεντρο της στρατηγικής των κυβερνήσεων Κληρίδη-Σημίτη όταν διεκδικούσαμε την ένταξη της Κύπρου. Όταν οι Τουρκοκύπριοι ήταν στους δρόμους διαδηλώνοντας ενάντια στον Ντενκτάς ανεμίζοντας ευρωπαϊκές σημαίες. Όταν ακόμα επιτυγχάναμε τις μεγάλες δικαστικές νίκες στο ΕΔΑΔ, με στόχο όχι να λύσουμε το Κυπριακό στα δικαστήρια αλλά να ασκήσουμε πολιτική πίεση στην Τουρκία για λύση.
Έξι χρόνια μετά την ένταξη μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δυστυχώς, δεν έχουμε καταφέρει να αξιοποιήσουμε τον καταλύτη της ένταξης. Είτε λόγω υπέρμετρου ιδεαλισμού ή ιδεολογικού δογματισμού, προσφέραμε πολύτιμο χρόνο στη νέα κυβέρνηση του ισλαμικού κόμματος AKP, που ανέλαβε τα ηνία στα τέλη του 2002, για να ανατρέπει το ένα μετά το άλλο τα ισχυρά πλεονεκτήματα που είχαμε κερδίσει με την ένταξη.
Το δόγμα Νταβούτογλου βρίσκεται σήμερα σε πλήρη εφαρμογή και φαίνεται να παράγει αποτελέσματα. Η νέα τουρκική κυβέρνηση δεν αρκείται πλέον σε επικοινωνιακές κινήσεις που απευθύνονται στη διεθνή κοινότητα. Στρέφεται πλέον και στην ελληνοκυπριακή πλευρά. Όχι γιατί ξαφνικά έγιναν πιο ευαίσθητοι αλλά γιατί αυτό επιβάλλουν τα στρατηγικά συμφέροντα της χώρας. Από τη μια αυξάνουν την αξιοπιστία τους προς τους τρίτους αλλά και την ίδια στιγμή επιχειρούν να επικοινωνήσουν απευθείας πλέον με την ελληνοκυπριακή κοινή γνώμη (ας σημειωθεί εδώ και η κίνηση προς την εκκλησία της Κύπρου) προκειμένου να πείσουν ότι πραγματικά ενδιαφέρονται για λύση.
Μια νηφάλια και αντικειμενική ανάλυση όλων των εξελίξεων οδηγεί στην ισχυρή εκτίμηση πως η Τουρκία είναι έτοιμη να αποδεχθεί λύση για χάριν της ενταξιακής της προοπτικής. Η κατάσταση στην Τουρκία όμως είναι ρευστή. Έχοντας και αυτό ως δεδομένο, εμείς θα πρέπει να αξιολογήσουμε αν μπορούμε να διεκδικήσουμε καλύτερους όρους λύσης σήμερα ή αργότερα. Μέχρι τώρα λέγαμε πως όσο ο χρόνος περνά, οι πραγματικότητες επί του εδάφους θα κάνουν τη λύση πιο δύσκολη. Μετά την πρόσφατη απόφαση του ΕΔΑΔ, όχι μόνο επί του εδάφους αλλά και σε νομικό επίπεδο πλέον, γίνεται ξεκάθαρο πως ο χρόνος δημιουργεί άκρως αρνητικά τετελεσμένα για την πλευρά μας.
Χρειάζεται λοιπόν και από μέρους μας ορθολογική ανάλυση και συνεκτίμηση όλων των δεδομένων, προτού να είναι αργά, μακριά από συναισθηματισμούς ή τις όποιες πολιτικές σκοπιμότητες. Οι ευθύνες όσων σήμερα κυβερνούν είναι τεράστιες. Ο προσφυγικός κόσμος, και ο Κυπριακός Ελληνισμός γενικότερα, δεν αναμένει να ακούσει από την κυβέρνηση αν η απόφαση του ΕΔΑΔ είναι ορθή ή λανθασμένη. Αναμένει να ακούσει τι κάνουμε απ’ εδώ και πέρα. Ποια επιτέλους είναι η στρατηγική μας, ποιοι είναι οι στόχοι μας; Τι μπορούμε να ελπίζουμε; Είναι ώρα ευθύνης για όλους.
