του Αβέρωφ Νεοφύτου
Είμαστε στην περίεργη φάση όπου έχουμε ενώπιον μας έναν ιδιόμορφο προϋπολογισμό για το 2012. Αρχικά ο προϋπολογισμός προνοούσε έλλειμμα της τάξης του 2,5% και ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης 1% για το 2012. Μετά όμως από τις εκτιμήσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, που είχαν ανακοινωθεί την προηγούμενη ημέρα που ο προϋπολογισμός θα κατατίθετο στην Βουλή, και οι οποίες προέβλεπαν συρρίκνωση της οικονομίας μας κατά 1%, ο προϋπολογισμός αναθεωρήθηκε και το έλλειμμα επανεκτιμήθηκε στο 2,8% του ΑΕΠ και ο ρυθμός ανάπτυξης στο οριακό 0,2%.
Ακόμα και με το 2,8% έλλειμμα για το 2012 που προνοεί ο αναθεωρημένος προϋπολογισμός, τα πράγματα δεν είναι τόσο ρόδινα. Και αυτό γιατί ο προϋπολογισμός είναι βασισμένος σε υποθέσεις που ακόμα δεν έχουν εξακριβωθεί. Τα έσοδα από την αύξηση του ΦΠΑ κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες, από 15% σε 17%, είναι ήδη ενσωματωμένα στον προϋπολογισμό, όπως είναι επίσης και οι εξοικονομήσεις από τη στόχευση των κοινωνικών παροχών. Άρα έσοδα και εξοικονομήσεις συνολικού ύψους περίπου €360εκ. ή 2% του ΑΕΠ περίπου, τα οποία δεν έχουν ακόμα ψηφισθεί από την Βουλή περιλαμβάνονται στον προϋπολογισμό. Με άλλα λόγια εάν αυτά τα μέτρα δεν υιοθετηθούν από το κοινοβούλιο τότε το έλλειμμα αυτόματα εκτοξεύεται στο 4,8% του ΑΕΠ από 2,8% που είναι η κυβερνητική εκτίμηση.
Ακόμα και το συναινετικό πακέτο μέτρων για την οικονομία που φαίνεται πως θα συμφωνηθεί από τα πολιτικά κόμματα δεν θα επιφέρει μεγάλες αλλαγές στον προϋπολογισμό του 2012. Ήδη η αύξηση του ΦΠΑ περιλαμβάνεται στον προϋπολογισμό και άρα η δημοσιονομική επίπτωση των μέτρων θα είναι της τάξης των €90εκ. περίπου (€55εκ. από την παγοποίηση του κρατικού μισθολογίου, €20 εκ. από τη συνεισφορά του ιδιωτικού τομέα και €15εκ. από την αύξηση της αμυντικής εισφοράς σε μερίσματα). Από αυτά τα €90εκ., θα πρέπει φυσικά να αφαιρέσουμε και €10εκ. από την έκτακτη εισφορά των εργαζομένων στον ευρύτερο δημόσιο τομέα για εισοδήματα μεταξύ €1,501 – €2,500 που καταργείται. Συνεπώς η δημοσιονομική επίπτωση θα είναι μόλις €80εκ., αισθητά χαμηλότερη του αναμενομένου. Σημειώνεται επίσης πως εκκρεμεί και η κατάθεση νομοσχεδίων για στόχευση παροχών άλλων Υπουργείων, πέραν του Οικονομικών, συνολικού ύψους €100εκ.
Κάποιος δικαιολογημένα θα αναρωτιέται πού πήγαν τα μέτρα εκείνα που είχαν συμφωνηθεί από όλους στο Προεδρικό Μέγαρο τον Ιούλιο, και όλοι συμφώνησαν πως δεν θα ήταν επαρκή και θα έπρεπε να αναζητηθούν και περισσότερα μέτρα. Πού πήγε το μέτρο για μη προαγωγή δημοσίων υπαλλήλων τους τελευταίους 18 μήνες πριν από την αφυπηρέτηση τους; Πού πήγε το μέτρο για παγοποίηση των διαδικασιών πλήρωσης κενών θέσεων στον ευρύτερο δημόσιο τομέα και για υιοθέτηση της πολίτικής για μια πρόσληψη ανά τέσσερεις αφυπηρετήσεις με στόχο την μείωση της κρατικής μηχανής κατά πέντε χιλιάδες τα επόμενα 5 χρόνια; Πού πήγε το μέτρο για εφαρμογή του θεσμού της εναλλαξιμότητας στη δημόσια υπηρεσία; Πού πήγαν τα μέτρα για κατάργηση αχρείαστων ημικρατικών οργανισμών; Πού πήγε η συμφωνία για αποκρατικοποίηση του ΧΑΚ; Πού πήγαν τα μέτρα που ανήγγειλε ο Υπουργός Οικονομικών με την κατάθεση του προϋπολογισμού για δημιουργία καζίνο και αποκρατικοποίηση του Κρατικού Λαχείου; Πού πήγε ο διάλογος για δικαιότερη κατανομή της ΑΤΑ και για το συνταξιοδοτικό; Πού πήγαν οι σκέψεις για ίδρυση Αρχής διαχείρισης της κρατικής περιουσίας και για το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων;
Η κυπριακή οικονομία βρίσκεται σε μια πολύ δύσκολη θέση. Είμαστε αποκλεισμένοι από τις διεθνείς αγορές χρήματος, υπό καθεστώς επιτήρησης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και με τα ομόλογα του κράτους μόλις μια βαθμίδα πάνω από την κατηγορία σκουπίδια μετά από τις αλλεπάλληλες υποβαθμίσεις της οικονομίας μας από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης. Η κρίση χρέους στην Ευρωζώνη επιδεινώνει την κατάσταση περαιτέρω και ο κίνδυνος να χρειαστεί κρατική στήριξη ο χρηματοπιστωτικός μας τομέας είναι πλέον ορατός. Με τα δεδομένα αυτά που έχουμε ενώπιον μας κινδυνεύει άμεσα ο ρόλος της Κύπρου ως περιφερειακoύ κέντρου παροχής υπηρεσιών και ως χρηματοπιστωτικού κέντρου. Ο κίνδυνος αυτός εάν γίνει πραγματικότητα θα έχει δυσμενείς επιπτώσεις στην οικονομία μας με αρνητικότατες συνέπειες στην οικονομική μας ανάπτυξη και προεκτάσεις σε όλους τους τομείς της οικονομίας μας και επιπρόσθετες αρνητικές συνέπειες στην ανεργία.
Αυτά που επί δεκαετίες χτίσαμε μετά την καταστροφή που υποστήκαμε το 1974 κινδυνεύουν να γκρεμισθούν εξ αιτίας των ενδογενών προβλημάτων στην οικονομία μας, καθώς επίσης και από εξωγενείς παράγοντες όπως η κρίση που περνά η ζώνη του ευρώ και ιδιαίτερα η Ελλάδα στην οποία έχει μεγάλη έκθεση το τραπεζικό μας σύστημα.
Για να ανατρέψουμε τα υπάρχοντα δεδομένα θα πρέπει να θέσουμε υψηλούς στόχους και να κάνουμε ό,τι περνά από το χέρι μας για να τους επιτύχουμε. Πρωτίστως θα πρέπει να αποκαταστήσουμε τη χαμένη μας αξιοπιστία μέσα στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ακολούθως θα πρέπει να αποκαταστήσουμε την εμπιστοσύνη των οίκων αξιολόγησης, των επενδυτών και των αγορών με σκοπό να μειωθούν οι αποδόσεις των ομολόγων στις αγορές και να αποκτήσουμε ξανά πρόσβαση στις διεθνείς αγορές χρήματος. Όπως σημειώνει και το ΔΝΤ στην έκθεση του για την Κύπρο ημερομηνίας 29 Νοεμβρίου 2011, η Κύπρος δεν έχει την επιλογή της σταδιακής δημοσιονομικής αναπροσαρμογής λόγω της απουσίας πρόσβασης σε πηγές χρηματοδότησης και της ανάγκης ανάκτησης της εμπιστοσύνης, και καλεί την κυβέρνηση να λάβει άμεσα μέτρα τα οποία να εστιάζονται στην πλευρά των δαπανών. Πιο συγκεκριμένα το ΔΝΤ σημειώνει πως οι τομείς της προτεραιότητας της κυβέρνησης για συγκράτηση των δαπανών θα πρέπει να είναι το κρατικό μισθολόγιο και τα ωφελήματα των εργαζομένων στον ευρύτερο δημόσιο τομέα και η στόχευση των κοινωνικών παροχών.
Για να επιτύχουμε τους στόχους αυτούς θα πρέπει πρώτα από όλα να μειώσουμε το δημοσιονομικό μας έλλειμμα και να το φέρουμε σε επιτρεπτά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή επίπεδα, δηλαδή κάτω από 3% του ΑΕΠ. Αν και ένα έλλειμμα λιγότερο του 3% του ΑΕΠ (προσπάθεια δύσκολη με αυτό τον προϋπολογισμό) είναι δυνατό να ικανοποιήσει την ΕΕ, δεν θα μας επιλύσει το πρόβλημα στην οικονομία μας. Αυτό που θα επιτύχει είναι να αναχαιτίσει περαιτέρω υποβαθμίσεις και να ωθήσει τους οίκους αξιολόγησης να προβούν σε αναθεώρηση του ορίζοντα της οικονομίας μας από αρνητικό σε σταθερό. Όμως για να πετύχουμε τις αναγκαίες αναβαθμίσεις από τους οίκους αξιολόγησης και να εξασφαλίσουμε την πρόσβαση στις διεθνείς αγορές χρήματος θα πρέπει να κάνουμε πολλά ακόμα.
Τα όποια μέτρα λαμβάνουμε για να πείσουμε τους οίκους αξιολόγησης και τις αγορές θα πρέπει να είναι διαρθρωτικά, μόνιμης φύσεως και εστιασμένα στο σκέλος των δημοσίων δαπανών. Διαφορετικά απλά παρατείνουμε το πρόβλημα και το μεταφέρουμε λίγο πάρα πέρα. Μόνο η λήψη μόνιμων μέτρων εγγυάται τη βιωσιμότητα της οικονομίας μας και μόνο έτσι θα επιτευχτεί η περιβόητη δημοσιονομική εξυγίανση. Μόνο με την επιβολή φορολογιών το πρόβλημα δεν επιλύεται. Τρανταχτό παράδειγμα είναι πως μέσα στο 2010 και 2011 ψηφίστηκαν 10 επιπρόσθετες φορολογίες και ενώ κάποιος θα ανέμενε πως το δημοσιονομικό έλλειμμα θα μειωνόταν από το 4,9% του 2010, αυτό αυξήθηκε και το 2011 αναμένεται να κλείσει με ένα έλλειμμα της τάξης του 6,5% με βάση τις κυβερνητικές εκτιμήσεις ενώ το ΔΝΤ προβλέπει έλλειμμα 7% για το 2011.
Η δημόσια υπηρεσία στην Κύπρο είναι υπερμεγέθης και κοστίζει πολλά στον Κύπριο φορολογούμενο. Πιο συγκεκριμένα, το κόστος του κρατικού μισθολογίου στην Κύπρο το 2010 ανήλθε στο 15,4% του ΑΕΠ και αυτό ήταν το μεγαλύτερο ποσοστό στην Ευρώπη σε σύγκριση με το ΑΕΠ. Ο μέσος όρος στην Ευρωζώνη περιορίζεται στο 10,6% του ΑΕΠ. Η δημόσια υπηρεσία στην Κύπρο, είναι δηλαδή κατά 45% ακριβότερη από το μέσο όρο των υπόλοιπων δημόσιων υπηρεσιών της Ευρωζώνης και απορροφά το 37% των εσόδων του κράτους, σε σύγκριση με το 24% στην Ευρωζώνη. Εάν το κόστος της δημόσιας υπηρεσίας στην Κύπρο κυμαινόταν στο ύψος της υπόλοιπης Ευρώπης, οι προϋπολογισμοί μας θα ήταν κατά κανόνα πλεονασματικοί, αφού περισσότερα από €830εκ. ευρώ θα εξοικονομούνταν κάθε χρόνο, θέτοντας τις προϋποθέσεις και τις βάσεις για πιο υγιή θεμέλια στην οικονομία. Με άλλα λόγια ένα ποσοστό της τάξης του 5% του ΑΕΠ περίπου θα μπορούσε να εξοικονομηθεί, μόνο εάν είχαμε το κόστος της δημόσιας υπηρεσίας στον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Και από ελλειμματικούς προϋπολογισμούς θα είχαμε πλεονασματικούς.
Η συναίνεση που επιτεύχθηκε, αν και προς την ορθή κατεύθυνση, δεν είναι επαρκής για να αντιστρέψει τα δεδομένα στην οικονομία μας. Οι επιπρόσθετες φορολογίες αλλάζουν διαρκώς τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς των εργαζομένων και τους προϋπολογισμούς των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Πρέπει μια και καλή να περάσει ένα πακέτο μέτρων ισορροπημένο, το οποίο να διακατέχεται από την αναλογία μείωσης δαπανών και αύξησης εσόδων, τουλάχιστον 2 προς 1. Υπάρχουν μεγάλα περιθώρια για να μειωθούν οι κρατικές δαπάνες και πέραν του μισθολογίου τα οποία πρέπει να εκμεταλλευτούμε και να βάλουμε την οικονομία μας σε μια ορθή βάση.
