του Χριστόφορου Φωκαΐδη
Αποτελεί γεγονός πως στα μάτια του μέσου πολίτη, η ευθύνη για την εκτράχυνση του πολιτικού κλίματος που παρατηρείται τις τελευταίες μέρες βαραίνει το ίδιο όλους τους πολιτικούς χώρους. Μέσα σε συνθήκες ολοένα αυξανόμενης μείωσης της εμπιστοσύνης των πολιτών προς την πολιτική, είναι εξαιρετικά δύσκολο να αναμένει κανείς πως η κοινή γνώμη θα διαβαθμίσει την ευθύνη ενός εκάστου κόμματος στη βάση ορθολογικών κριτηρίων.
Είναι πιστεύω, ωστόσο, χρήσιμο να επιχειρήσουμε να εντοπίσουμε τα εγγενή αίτια που αναπαράγουν πολιτικές συγκρούσεις με παρελθοντικά χαρακτηριστικά και δεν επιτρέπουν το νηφάλιο διάλογο στη βάση επιχειρημάτων. Πολύ συνοπτικά θα περιοριστώ σε τρεις βασικές, κατά την άποψη μου, δομικές παθογένειες που λειτουργούν ανασταλτικά ως προς στον εξορθολογισμό του πολιτικού μας συστήματος:
1.Άλυτο Κυπριακό
Η μη λύση του Κυπριακού λειτουργεί ως βαρίδιο στην υγιή ανάπτυξη του πολιτικού συστήματος και αιχμαλωτίζει την πολιτική αντιπαράθεση στο παρελθόν. Η καταφυγή στο παρελθόν, βεβαίως, για όσους το επιχειρούν, δεν υποδηλοί παρά αδυναμία να διαχειριστούν το πολιτικό παρόν. Ειδικότερα όταν λαμβάνει την μορφή πρόσαψης κατηγοριών περί προδοσίας στους πολιτικούς αντιπάλους (γιατί μ’ αυτό ουσιαστικά ισοδυναμούν είτε οι αναφορές περί πλασιέ τουρκικών θέσεων ή η επιστροφή στην τραγωδία του ’74 για αναζήτηση ευθυνών) αποσκοπεί ουσιαστικά στο να συσκοτίσει το πολιτικό παρόν και να αποπροσανατολίσει τους πολίτες από τα πραγματικά πολιτικά διακυβεύματα του σήμερα.
2. Ιδεολογικός Αναχρονισμός
Η παρουσία ενός κόμματος στην εξουσία που αυτοπροσδιορίζεται ως κομμουνιστικό δεν επιτρέπει δυστυχώς τις ιδεολογικές συγκλίσεις και συνεπώς δεν ευνοεί ούτε τις πολιτικές συναινέσεις στα κυρίαρχα οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα. Ενώ σ’ όλο τον αναπτυγμένο κόσμο η σύγκλιση των κομμάτων εξουσίας στο μεσαίο χώρο αποτελεί προϋπόθεση για την εκλογική τους επιτυχία, για το ΑΚΕΛ στην Κύπρο κάτι τέτοιο θα σήμαινε ουσιαστικά ιδεολογική αυτοαναίρεση. Όσο το ΑΚΕΛ συνεχίζει να αυτοπροσδιορίζεται ως κομμουνιστικό κόμμα τόσο θα συνεχίσει να έχει την ανάγκη να «παλεύει» ενάντια στον καπιταλισμό και τους «υπηρέτες του πλούτου». Η ανάγκη αυτή για ετεροπροσδιορισμό στην ουσία έναντι του «άλλου», όσο κι’ αν δικαιολογείτο στην εποχή της Βιομηχανικής Επανάστασης, συνιστά σήμερα ένα ιστορικό αναχρονισμό. Η ιδεολογική ανασφάλεια επομένως του ΑΚΕΛ δεν του επιτρέπει να προσεγγίσει πολιτικές δυνάμεις, όπως ο Δημοκρατικός Συναγερμός, ανεξάρτητα από τις θέσεις που αυτός εκφράζει, γιατί κάτι τέτοιο θα λειτουργούσε ως στοιχείο αποδόμησης της ίδιας του της ταυτότητας. Είναι φυσικό, αυτή η ανασφάλεια του να γίνεται εντονότερη σήμερα που το ΑΚΕΛ βρίσκεται στην κυβέρνηση.
3.Πολιτειακό Σύστημα
Ένα τρίτο στοιχείο που στην περίπτωση της Κύπρου δεν επιτρέπει τον εξορθολογισμό του πολιτικού συστήματος είναι το προεδρικό σύστημα που μας κληροδότησε το Σύνταγμα του ΄60. Σε προεδρικά ή ημιπροεδρικά συστήματα στις περιπτώσεις ώριμων δημοκρατιών, όπως η Η.Π.Α. και η Γαλλία, ο πολιτικός ανταγωνισμός συγκλίνει στο μεσαίο χώρο επιτρέποντας κοινωνικές και πολιτικές συναινέσεις που επιτρέπουν την πρόοδο και τις μεταρρυθμίσεις. Στην Κύπρο, δυστυχώς, με δεδομένα τα δομικά χαρακτηριστικά που αναφέρθησαν πιο πάνω, το προεδρικό σύστημα αναπαράγει τις υφιστάμενες διαιρέσεις στη βάση συμβιβασμών για τη νομή της εξουσίας, χωρίς τις περισσότερες φορές να υπάρχουν προγραμματικές συγκλίσεις. Αν μάλιστα ένα κόμμα παραμένει στην κυβέρνηση, όπως συμβαίνει σήμερα στην Κύπρο, ασχέτως αν διαφωνεί με κορυφαίες επιλογές της, τότε η έννοια της πολιτικής ευθύνης ευτελίζεται ακόμη περισσότερο στα μάτια των πολιτών.
Επιπρόσθετα, σε ένα προεδρικό σύστημα, το κόμμα που βρίσκεται στην κυβέρνηση έχει τη δυνατότητα να επιρρίπτει στη Βουλή την ευθύνη για τη μη λήψη αποφάσεων, χωρίς να είναι υποχρεωμένο να επιδιώκει συναινετικές θέσεις που θα εξασφάλιζαν κοινοβουλευτική πλειοψηφία γιατί η παραμονή της κυβέρνησης στην εξουσία δεν εξαρτάται από τη διατήρηση πλειοψηφίας στη Βουλή. Κατ’ αυτό τον τρόπο όμως νοθεύεται η αρχή της πολιτικής λογοδοσίας, με αποτέλεσμα να μην είναι πάντα ξεκάθαρο στους πολίτες σε ποιον ανήκει τελικά η ευθύνη για τα αδιέξοδα που συσσωρεύονται. Η πρόσφατη συζήτηση περί κυβερνώσας βουλής είναι χαρακτηριστική.
Καταληκτικά, λοιπόν, θα έλεγα πως οι πολιτικές συγκρούσεις που καταγράφονται μπορεί να ενέχουν πάντα στοιχεία επικοινωνιακής τακτικής για το κάθε κόμμα. Αυτό που αναπαράγει, όμως, ένα ανορθολογικό μοντέλο πολιτικής αντιπαράθεσης με παρελθοντικούς όρους, σχετίζεται με βαθύτερα δομικά αίτια. Οι σκεπτόμενοι πολίτες μπορούν πιστεύω να βγάλουν τα συμπεράσματά τους.
