του Χριστόφορου Φωκαΐδη
«Η Βρετανία έχει κοινοπολιτεία με τις παλιές αποικίες της. Για ποιο λόγο να μην εγκαθιδρύσει και η Τουρκία κάτι ανάλογο στα παλιά οθωμανικά εδάφη, στα Βαλκάνια, την Μέση Ανατολή και την Κεντρική Ασία»; Αυτά δήλωσε στην εφημερίδα «Ουάσιγκτον Ποστ» ο Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου κατά την πρόσφατη επίσκεψη του στις Η.Π.Α. Η εφημερίδα σχολιάζει με επικριτική διάθεση τις προθέσεις της τουρκικής ηγεσίας υπενθυμίζοντας ότι με βάση τα αμερικανικά έγγραφα που διέρρευσαν στον ιστότοπο Wikileaks, ο Νταβούτογλου χαρακτηρίζεται ως επικίνδυνος.
Με επιφύλαξη και ανησυχία όμως παρακολουθούν και ισχυρές ευρωπαϊκές χώρες τα ανοίγματα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και ευρύτερα. Δεν είναι τυχαίο που στο προσχέδιο της Έκθεσης που συζητείται αυτές τις μέρες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, καλείται η Τουρκία να συντονίσει την πολιτική της στην Μέση Ανατολή, στα Βαλκάνια και στην Κεντρική Ασία με αυτήν της Ευρωπαικής Ένωσης.
Όλα αυτά λαμβάνουν χώρα λίγες μέρες μετά την έγκριση του νέου στρατηγικού δόγματος του ΝΑΤΟ, τη νέα εταιρική σχέση που αναπτύσσεται με τη Ρωσία καθώς και τον ηγεμονικό ρόλο που διεκδικεί να διαδραματίσει η Τουρκία εντός της Συμμαχίας στη ευρύτερη γειτονιά μας.
Απ’ όλες αυτές τις εξελίξεις η Κύπρος είναι εντελώς απούσα. Παρά τις επαναλαμβανόμενες διακηρύξεις της κυβέρνησης περί πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής, αυτό που διαπιστώνεται, δυστυχώς, είναι η παντελής απουσία στρατηγικής που να αξιοποιεί τη συμμετοχή της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και το ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει ως γέφυρα μεταξύ Ευρώπης και Μέσης Ανατολής.
Έχω τη γνώμη πως η Κύπρος θα μπορούσε να αναλάβει σημαντικές πρωτοβουλίες για τη διαμόρφωση μιας «ανατολικής» πολιτικής της Ε.Ε., κατά αντιστοιχία της πολιτικής που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’90, με πρωτοβουλία της Φινλανδίας, και πήρε το όνομα «Βόρεια Διάσταση». Η πρωτοβουλία εκείνη είχε ως στόχο την προώθηση της περιφερειακής συνεργασίας και τη σταδιακή προσαρμογή των συμμετεχόντων κρατών -μη μελών της Ε.Ε.-, στα οικονομικά και πολιτικά πρότυπα της Ένωσης. Στη «Βόρεια Διάσταση» συμμετείχαν εκτός από τις βόρειες χώρες της Ε.Ε., οι βαλτικές (δεν ήταν ακόμα μέλη), η Νορβηγία, η Ισλανδία και η Ρωσία.
Αξιοποιώντας τη σπουδαία γεωπολιτική της θέση και προσαρμόζοντας τη στρατηγική της κατά τρόπο που να λαμβάνει υπόψη τα ευρύτερα ευρωπαϊκά συμφέροντα, η Κύπρος θα μπορούσε να αναλάβει την προώθηση μιας ανάλογης πρωτοβουλίας για την περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Κάτι τέτοιο θα είχε πολλαπλά οφέλη και σε σχέση με το Κυπριακό.
Μια «Ανατολική Διάσταση» θα μπορούσε να συμπληρώσει σήμερα την υφιστάμενη πολιτική γειτνίασης και την «Ένωση για την Μεσόγειο». Υπάρχουν πολλές ιδιαιτερότητες στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, που δημιουργούν την ανάγκη μια πιο εξειδικευμένη πολιτική της Ε.Ε.. σε τομείς όπως η μετανάστευση, οι συγκοινωνίες, ο τουρισμός, το εμπόριο, το περιβάλλον, η ναυτιλία, η έρευνα, ο πολιτισμός.
Απαραίτητη προϋπόθεση βεβαίως για να διεκδικήσει η Κύπρος το ρόλο που της αναλογεί, μέσα από ανάλογες πρωτοβουλίες, είναι ο απεγκλωβισμός από ιδεοληψίες που μας στερούν δυνατότητες στην άσκηση εξωτερικής πολιτικής. Δεν μπορεί για παράδειγμα η Κύπρος να παραμένει η μόνη χώρα από τους 27 που δεν είναι μέλος του Συνεταιρισμού για την Ειρήνη, στον οποίο συμμετέχει σήμερα ακόμα και η Ρωσία.
Την ίδια ώρα για να καταστεί πραγματικά η Κύπρος γέφυρα μεταξύ Ευρώπης και Μέσης Ανατολής θα πρέπει να δημιουργηθούν στοιχειώδεις υποδομές. Θα πρέπει άμεσα να προωθηθούν ειδικά προγράμματα εξειδίκευσης σε θέματα Μέσης Ανατολής και παρακολούθησης των εξελίξεων, τόσο σε πολιτικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο, στο χώρο της ανατολικής Μεσογείου. Η γνώση κυρίως της αραβικής και της εβραϊκής γλώσσας και η στελέχωση του Υπουργείου Εξωτερικών και άλλων υπηρεσιών από ειδικούς στο τομέα αυτό είναι εξαιρετικής σημασίας.
Μόνο έτσι μπορεί η μικρή Κύπρος να αναπτύξει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που της παρέχει η γεωγραφική της θέση και να μεγιστοποιήσει τη δυνατότητα προώθησης των δικών της συμφερόντων.
