Ανακοίνωση του αναπληρωτή προέδρου του Δημοκρατικού Συναγερμού Αβέρωφ Νεοφύτου για υποβάθμιση από Moody’s, την ανεργία και τον ρυθμό αύξησης της:
Υποβάθμιση από Moody’s
Το βράδυ της Παρασκευής 4 Νοεμβρίου 2011, ο οίκος πιστοληπτικής ικανότητας Moody’sυποβάθμισε την Κύπρο κατά δύο βαθμίδες, από Baa1 σε Baa3. Η εξέλιξη αυτή φέρνει τα κυπριακά ομόλογα μόλις ένα σκαλοπάτι πάνω από την κατηγορία junk και την στιγμή αυτή τα κυπριακά ομόλογα κατατάσσονται στην κατώτατη βαθμίδα investmentgrade, με τον αρνητικό ορίζοντα να παραμένει. Θυμίζω πως η υποβάθμιση αυτή ακολουθεί και υποβάθμιση από τους S&Pτης 27ης Οκτωβρίου.
Οι λόγοι για την υποβάθμιση που επικαλείται ο οίκος είναι η πολύ μεγάλη πιθανότητα να αναγκαστεί το κράτος να συμβάλει οικονομικά στην επανακεφαλαιοποίηση του κυπριακού τραπεζικού συστήματος. Οι Moody’sεκτιμούν πως οι τράπεζες δεν θα καταφέρουν να αντλήσουν από την αγορά τα απαραίτητα κεφάλαια που θα χρειαστούν, έτσι θα αναγκαστούν να προσφύγουν στο κράτος για στήριξη. Ο οίκος εκτιμά πως για τον σκοπό αυτό το κράτος θα χρειαστεί επιπρόσθετο δανεισμό της τάξης του €1δις και έτσι το δημόσιο χρέος θα αυξηθεί κατά 5-10% του ΑΕΠ.
Ο δεύτερος λόγος για την υποβάθμιση από τους Moody’sείναι πως το κράτος, λόγω της μη εύκολης πρόσβασης στις διεθνείς αγορές, θα αναγκαστεί να προσφύγει σε επίσημες πηγές στήριξης, όπως είναι το EFSFγια να εξασφαλίσει το ποσό που θα χρειαστεί για να στηρίξει τον τραπεζικό τομέα. Ο κίνδυνος, με βάση τον διεθνή οίκο, δεν θα είναι άμεσος αλλά μεσοπρόθεσμος, λόγω του ρωσικού δανείου των €2,5δις που αναμένεται να καλύψει τις ανάγκες της χώρας μέχρι το τέλος του 2012.
Ο τρίτος λόγος για την διπλή υποβάθμιση είναι η αδυναμία της κυβέρνησης να εφαρμόσει ένα πακέτο μέτρων που θα οδηγήσει τα δημοσιονομικά της χώρας σε μια πορεία μακροπρόθεσμης οικονομικής εξυγίανσης, ιδιαίτερα μετά την καταστροφή στο Μαρί. Επίσης οι Moody’sσχολιάζουν την καθυστέρηση της κυβέρνησης στην υιοθέτηση μέτρων εξυγίανσης και πως τα ήδη ψηφισθέντα μέτρα είναι μικρότερης επίδρασης του αναμενόμενου.
Η περαιτέρω υποβάθμιση των κυπριακών ομολόγων, που συνεπάγεται διαβάθμιση στην κατηγορία junk, βάσει των Moody’s, θα εξαρτηθεί από το ύψος της κρατικής στήριξης που θα χρειαστούν οι τράπεζες, καθώς και από την πορεία των μέτρων εξυγίανσης.
Την στιγμή αυτή τα κυπριακά ομόλογα κατατάσσονται σε καλύτερη κατηγορία μόνο από την Ελλάδα και την Πορτογαλία, που είναι δύο χώρες που έχουν ήδη προσφύγει στον Μηχανισμό Στήριξης. Σε σχέση με την τρίτη χώρα που έχει καταφύγει στον Μηχανισμό, την Ιρλανδία, η Κύπρος κατατάσσεται σε καλύτερη θέση μόνο από τους Moody’s, ενώ οι S&Pκαι οι Fitchκατατάσσουν την Ιρλανδία (ΒΒΒ+) σε μια ψηλότερη βαθμίδα από την Κύπρο (ΒΒΒ). Εάν συγκρίνουμε με άλλες ανταγωνιστικές μας χώρες για προσέλκυση επενδύσεων και περιφερειακά χρηματοοικονομικά κέντρα όπως είναι το Λουξεμβούργο και η Μάλτα, τότε η σύγκριση φανερώνει τεράστιες διαφορές. Το Λουξεμβούργο έχει διαβάθμιση ΑΑΑ και από τους τρεις οίκους αξιολόγησης, δηλαδή εννέα βαθμίδες ψηλότερα από την Κύπρο με βάση τους Moody’sκαι οκτώ με βάση τους S&Pκαι Fitch. Η δε Μάλτα κατατάσσεται τέσσερεις βαθμίδες ψηλότερα βάση τους Moody’s (A2) και τρεις βαθμίδες ψηλότερα βάση τους S&Pκαι Fitch (Α). Δεν μπορεί να παραμείνει η Κύπρος χρηματοπιστωτικό κέντρο με τέτοιες αξιολογήσεις. Ακολουθεί πίνακας στο τέλος που δείχνει πως συγκρίνεται η κατάταξη της Κύπρου με άλλες χώρες της Ευρωζώνης.
Αυτό καταδεικνύει περίτρανα πως το περίφημο Β’ πακέτο μέτρων, το οποίο ο υπουργός Οικονομικών είχε δεσμευτεί προς την Βουλή πως θα το κατάθετε μέχρι 15 Σεπτεμβρίου, πρέπει να κατατεθεί το συντομότερο δυνατόν. Δεν είναι δυνατόν οι πάντες να προειδοποιούν για τα χειρότερα και η κυβέρνηση να μην πράττει απολύτως τίποτα. Είναι επιτακτική ανάγκη να αρθεί η κυβέρνηση στο ύψος των περιστάσεων και να προσπαθήσει τουλάχιστον να σώσει ό,τι σώζεται. Ήδη η αξιοπιστία μας έχει τρωθεί ανεπανόρθωτα. Μετά από 3 χρόνια πραγματικής απραξίας, ας κάνει τώρα η κυβέρνηση την αρχή με ορισμένα μέτρα διαρθρωτικού χαρακτήρα.
Τώρα είναι η ώρα για ριζικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις. Ειδικά τώρα που ολόκληρο το πολιτικό σύστημα θα στηρίξει τις δύσκολες αποφάσεις που πρέπει να παρθούν. Ας αρθεί η κυβέρνηση και το οικονομικό της επιτελείο στο ύψος της κατάστασης. Η ώρα των μεγάλων αποφάσεων για την οικονομία είναι τώρα. Δεν υπάρχει περιθώριο για άλλη καθυστέρηση.
Ανεργία
Με βάση στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας που ανακοινώθηκαν στις 3 Νοεμβρίου 2011, οι εγγεγραμμένοι άνεργοι για τον Οκτώβριο του 2011 ανήλθαν σε 26,947 άτομα. Με βάση τα εποχιακά διορθωμένα στοιχεία που δείχνουν και την τάση της ανεργίας, ο αριθμός των εγγεγραμμένων ανέργων έφτασε τα 31,022 πρόσωπα.
Με βάση τους αριθμούς αυτούς παρατηρούμε πως, με βάση τα πραγματικά στοιχεία, σημειώθηκε μια αύξηση της τάξης του 29,3% σε σχέση με τον Οκτώβριο του 2010, ενώ η αύξηση με βάση τα εποχιακά διορθωμένα στοιχεία ήταν της τάξης του 28,4% σε σχέση με τον περσινό Οκτώβριο.
Κατά την διάρκεια της τελευταίας τριετίας η ανεργία στην Κύπρο αυξήθηκε κατά 117%, (από 3,6% τον Ιανουάριο 2008 σε 7,8% τον Σεπτέμβριο 2011) ενώ η αντίστοιχη αύξηση στην Ευρωζώνη ήταν 41% (από 7,2% τον Ιανουάριο 2008 σε 10,2% τον Σεπτέμβριο 2011) και στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν 42% (από 6,8% τον Ιανουάριο 2008 σε 9,7% τον Σεπτέμβριο 2011). Η ψαλίδα της ανεργίας στην εν λόγω περίοδο, από 3,6 ποσοστιαίες μονάδες με την Ευρωζώνη και 3,2 ποσοστιαίες μονάδες με την Ευρωπαϊκή Ένωση, μειώθηκε κατά 33% με την Ευρωζώνη και κατά 40% με το σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και έφτασε τις 2,4 ποσοστιαίες μονάδες και 1,9 μονάδες με Ευρωζώνη και Ευρωπαϊκή Ένωση αντίστοιχα.
Αναλύοντας τον μηνιαίο ρυθμό αύξησης της ανεργίας για τα 3 τελευταία χρόνια μπορούμε να εξαγάγουμε ορισμένα χρήσιμα συμπεράσματα. Ο μέσος όρος του μηνιαίου ρυθμού αύξησης της ανεργίας το 2009 σε σχέση με το 2008 ήταν 53,3%. Δηλαδή κατά το 2009, η ανεργία αυξανόταν κατά μέσο όρο κατά 53,3% σε μηνιαία βάση σε σχέση με το 2008. Βάζοντας τους μηνιαίους ρυθμούς αύξησης της ανεργίας σε ένα γράφημα, μπορούμε να δούμε πως η τάση της ανεργίας εκείνη την περίοδο ήταν καθαρά ανοδική, με τον μηνιαίο ρυθμό αύξησης να αυξάνεται μήνα με τον μήνα. Τον Ιανουάριο του 2009 είχαμε αύξηση της ανεργίας κατά 16,3% σε σχέση με τον Ιανουάριο του 2008, ενώ ο ρυθμός αύξησης έφτασε το 73% τον Νοέμβριο του 2009 σε σχέση με τον Νοέμβριο του 2008.
Την επόμενη χρονιά, η ανεργία και πάλι αυξανόταν στην Κύπρο, αλλά ο ρυθμός αύξησης της μειωνόταν συνεχώς. Ο μέσος όρος του μηνιαίου ρυθμού αύξησης της ανεργίας το 2010 σε σχέση με το 2009, ήταν 31,3%. Δηλαδή κατά μέσο όρο η ανεργία αυξανόταν κατά 31,3% κάθε μήνα κατά την διάρκεια του 2010 σε σχέση με το 2009. Αν και ο ρυθμός αύξησης είναι και πάλι πολύ ψηλός, η τάση του ήταν καθαρά καθοδική για όλη την διάρκεια της χρονιάς. Τον Ιανουάριο του 2010 είχαμε ρυθμό αύξησης της ανεργίας κατά 49,8%, σε σχέση με τον Ιανουάριο του 2009, ενώ τον Δεκέμβριο του 2010 ο ρυθμός αύξησης υποχώρησε στο 19,3% σε σχέση με τον Ιανουάριο του 2009.
Η καθοδική τάση του ρυθμού αύξησης της ανεργίας που παρατηρήθηκε το 2010, δυστυχώς δεν συνεχίστηκε και το 2011. Ο ρυθμός αύξησης της ανεργίας του 2011 σε σχέση με το 2011 φαίνεται να παρουσιάζει μια ελαφρώς ανοδική τάση. Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό γιατί μας υποδεικνύει πως η οικονομία μας δεν έχει την δυναμική για να απορροφήσει τους ανέργους από την μια, και από την άλλη πως λόγω των προβλημάτων που εντοπίζονται στην οικονομία μας περισσότερα άτομα απολύονται από τις εργασίες τους.
Είναι φανερό πως τα πολλά προβλήματα στην οικονομία μας όπως η αύξηση στο κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος, η έλλειψη ρευστότητας και η δυσκολία στην εξεύρεση χρηματοδότησης από τις τράπεζες, καθώς και η μη μείωση στο διοικητικό κόστος που επωμίζονται οι επιχειρήσεις στις συναλλαγές τους με το δημόσιο ανεβάζουν τα κόστη των εταιριών σε βαθμό που πολλές αναγκάζονται να απολύσουν προσωπικό ή ακόμα και να βάλουν λουκέτο. Ο πλέον επηρεασμένος τομέας του εμπορίου αναμένεται να επηρεαστεί δυσμενώς περαιτέρω εάν η Βουλή εγκρίνει το κυβερνητικό νομοσχέδιο για αύξηση του συντελεστή ΦΠΑ σε 17%, από 15% που είναι σήμερα.
Ο μόνος τρόπος για να αντιστρέψουμε την ανοδική πορεία της ανεργίας είναι να προσφέρουμε κίνητρα στον ιδιωτικό τομέα και στις επιχειρήσεις να προβούν σε επενδύσεις. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να ανοίξουμε θέσεις εργασίας και να μειώσουμε την ανεργία. Τα πρόσφατα μέτρα που ψήφισε η Βουλή για ΦΠΑ πρώτης κατοικίας, κατάργηση των μεταβιβαστικών τελών όπου ισχύει ΦΠΑ και μείωση τους κατά 50% στις υπόλοιπες περιπτώσεις για περίοδο 6 μηνών, αναμένεται να δράσουν θετικά στην περίπτωση της οικοδομικής βιομηχανίας. Ανάλογα μέτρα θα πρέπει να ληφθούν και για τον τομέα του εμπορίου. Μέτρα όπως επέκταση του εμπορικού ωραρίου σε αστικά κέντρα και τουριστικές περιοχές, ώστε οι επιχειρήσεις να μπορούν να ανοίγουν περισσότερες ώρες ή ακόμα και σε αργίες για να μπορούν να εξυπηρετούν τους καταναλωτές. Ακόμα θα πρέπει να προσφερθούν απλόχερα πολεοδομικά και φορολογικά κίνητρα για να πεισθούν εταιρίες να επενδύσουν.
Η ανεργία μπορεί μόνο να καταπολεμηθεί με την στήριξη της ανάπτυξης. Όσα σεμινάρια και αν διοργανώσει το υπουργείο Εργασίας δεν θα έχουν θετικό αντίκτυπο αν δεν αλλάξει το επιχειρηματικό κλίμα. Τα σεμινάρια μπορούν μόνο να αποδώσουν αν συνδυαστούν με άλλα μέτρα που θα έχουν στόχο την ανάπτυξη. Και αρχή για αυτό θα έπρεπε να κάνει ο κρατικός προϋπολογισμός του 2012. Αλλά μετά λύπης μας παρατηρούμε πως στον προϋπολογισμό του 2012 οι αναπτυξιακές δαπάνες είναι μειωμένες κατά 19%. Αντί να μειωθούν οι μη παραγωγικές δαπάνες του δημοσίου και να διοχετευτούν λεφτά στην ανάπτυξη, γίνεται ακριβώς το αντίθετο. Μειώνονται οι αναπτυξιακές δαπάνες και διοχετεύονται πόροι στις μη παραγωγικές δαπάνες και στην μαύρη τρύπα του δημοσίου.
